68 χρόνια από τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών

«Του Αδόλφου τα εγγόνια»

Συμπεράσματα συνεδρίου για τον Πλάτωνα Δρακούλη που έγινε στις 23-25 Οκτωβρίου 2009 στην Ιθάκη

«Το Συνέδριο για τον Πλάτωνα Δρακούλη έφτασε στο τέλος του. Πριν φύγουμε απ’ αυτήν την αίθουσα θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ένα σύντομο απολογισμό. Είχαν προσκληθεί 29 σύνεδροι, ήρθαν και συμμετείχαν 18 σύνεδροι. Οι απουσίες των συνέδρων οφείλονται κυρίως στις πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες της πρώτης ημέρας του συνεδρίου. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι και των απόντων οι ανακοινώσεις θα συμπεριληφθούν στα πρακτικά του συνεδρίου.

Στο σύνολό τους οι ανακοινώσεις ήταν ενδιαφέρουσες. Αρκετές ήταν εκείνες που έφεραν νέα στοιχεία στην υπόθεση Δρακούλη. Άλλες μας παρουσίασαν νέους προβληματισμούς και άνοιξαν δρόμους για έρευνα.

Είναι αλήθεια ότι φεύγουμε από το Συνέδριο περισσότερο και καλύτερα ενημερωμένοι για τη ζωή, τη δράση, την ιδεολογία και τις πρακτικές του Πλάτωνα Δρακούλη.

Κατανοήσαμε το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε και δραστηριοποιήθηκε ο Δρακούλης. Επρόκειτο για μία εποχή πλούσια σε γεγονότα και σοβαρές ανακατατάξεις και ιδιαίτερα στο εργατικό σοσιαλιστικό κίνημα.

Διευκρινίστηκαν στοιχεία για την καταγωγή και το οικογενειακό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε.

Σοβαρή συζήτηση έγινε για το περιεχόμενο της ιδεολογίας του και για τις πρακτικές που εφάρμοσε ο Πλάτων Δρακούλης. Κινήθηκε γενικά μέσα στη σοσιαλδημοκρατική ιδεολογία, την οποία προσπάθησε να στηρίξει με κείμενα δικά του και μεταφράσεις ξένων έργων.

Επιρροές δέχθηκε από την αρχαία ελληνική σκέψη και τη χριστιανική ηθικολογία, ενώ είχε ανάμειξη και σε αναρχικές πρακτικές.

Ο σοσιαλισμός του είναι συγκεχυμένος με πολλά αντιφατικά στοιχεία. Από τις αρχές ωστόσο του 20ου αιώνα πέρασε σε αστικοδημοκρατικές θέσεις, στηρίζοντας μάλιστα το Βενιζέλο στην εξωτερική αγγλόφιλη πολιτική του.

Ιδιαίτερος λόγος έγινε για τις πρακτικές που χρησιμοποίησε ο Δρακούλης, προκειμένου να προβληθεί τόσο στο ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κίνημα, όσο και στο ελληνικό. Αυστηρά κρίθηκε η τακτική του στις προεκλογικές και μετεκλογικές εποχές. Αλλά και στοιχεία του χαρακτήρα του δεν ξέφυγαν από την κριτική κάποιων ανακοινώσεων.

Ενδιαφέρουσες και διαφωτιστικές ήταν οι ανακοινώσεις που έγιναν για τα ζητήματα της εκπαίδευσης, της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας, του τύπου και της εκδοτικής παραγωγής, του θεοσοφισμού και των αγροπόλεων. Όλα αυτά τα θέματα συνιστούν σοβαρές συνιστώσες της ιδεολογίας και της πρακτικής του, που δεν πρέπει να υποτιμώνται από τους μελετητές του Πλάτωνα Δρακούλη. Σε κάποια μάλιστα από αυτά τα θέματα οι προβληματισμοί και οι προτάσεις του είναι πρωτότυπες και πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα.

Πάντως πέρα από τα όποια αρνητικά της δράσης και της τακτικής του, όλοι σχεδόν ομολόγησαν τη συνεισφορά του Πλάτωνα Δρακούλη, στον προβληματισμό της ελληνικής κοινωνίας, κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Μπορεί να θεωρείται προδρομική μορφή του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος, ενταγμένη πάντα μέσα στα ιστορικά πλαίσια της εποχής του.

Τελειώνοντας, θέλω να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας. Χωρίς εσάς δεν θα είχαμε αυτό το άνοιγμα στη μελέτη του φαινομένου «Πλάτωνα Δρακούλη».

Σχετικά με τα πρακτικά, θα γίνει προσπάθεια από την πλευρά μας να εξοικονομήσουμε την απαραίτητη επιχορήγηση της έκδοσής τους. Ήδη δύο εκδοτικοί οίκοι έχουν εκφράσει ενδιαφέρον. Γι’ αυτό θα θέλαμε να μας στείλετε το κείμενο της ανακοινώσεώς σας μέχρι το τέλος του Δεκέμβρη (σε ηλεκτρονική μορφή και μία εκτύπωση)».

Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, κ. Τηλέμαχος Καραβίας, ανακοίνωσε ότι η Οργανωτική Επιτροπή:

• Θα συνεχίσει να προβάλει τη δράση και το έργο του Πλάτωνα Δρακούλη, στην Αθήνα (στις 29 Νοεμβρίου, στην Αθήνα θα πραγματοποιηθεί Ημερίδα και κάλεσε όσους από τους Συνέδρους θέλουν να συμμετάσχουν να το δηλώσουν).
• Θα προτείνει στο Δήμο Ιθάκης για την ονομασία δρόμου ή πλατείας με το όνομα του Πλάτωνα Δρακούλη.
• Θα προτείνει στο Δήμο και στο Επαρχείο Ιθάκης να προχωρήσουν στην πρόσκληση ενδιαφέροντος για τη φιλοτέχνηση της προτομής του Πλάτωνα Δρακούλη.
• Θα προτείνει να θεσπισθεί υποτροφία για πρωτότυπη ερευνητική εργασία μεταπτυχιακού επιπέδου, με θέμα τον Πλάτωνα Δρακούλη.
• Μέρος των βιβλίων και αντιγράφων των ντοκουμέντων που εκτέθηκαν κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου, θα παραχωρηθούν στην Βιβλιοθήκη του Μορφωτικού Κέντρου Ιθάκης.

=====================================================
Πηγή: www.ithacanews.gr

«… O κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη σπίτι με σπίτι,

πρέπει να γίνει φρούριο του

εθνικοαπελευθερωτικού
αγώνα…»

«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα, με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα, όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει, πρέπει να παλεύει αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ. Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό, που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για τον σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι, και θα είναι, μια καινούρια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, με έναν πραγματικό λαϊκό πολιτισμό. Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θα είναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας».

31 Οκτώβρη 1940
Κρατητήρια Γενικής Ασφάλειας Αθήνας
Νίκος Ζαχαριάδης
Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ

Επιστημονικό Συνέδριο για τον Πλάτωνα Δρακούλη από τις 23 – 25 Οκτώβρη 2009 στην Ιθάκη

[… Γεννηθείς εις την Ιθάκη την 6 Αυγούστου 1858 ο κ. Δρακούλης είναι διεθνούς φήμης, δρων υπέρ του ανθρωπισμού και της Εργατικής Ιδέας από το 1885 και καταναλώσας μεγάλην περιουσίαν προς διάδοσιν των αρχών του. Είναι ο πρωτουργός της εν Ελλάδι εργατικής ζυμώσεως και ιδρυτής του Εργατικού Κόμματος, δημιουργήσας μόνος ό,τι αλλαχού δια μακρών αγώνων κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ισχυραί οργανώσεις. Το σύγγραμμά του «Εγχειρίδιον του Εργάτου» του οποίου έγιναν επτά εκδόσεις έχει καταστεί από το 1891 το Ευαγγέλιον και το εγκόλπιον της εργατικής τάξεως εν Ελλάδι… (Πηγή: εφημερίδα “Ιθάκη”, φύλλο της 20ης Ιανουαρίου 1930) ]

Για τον Ιθακήσιο πρωτοσοσιαλιστή Πλάτωνα Δρακούλη έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενη ανάρτηση.

Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κεφαληνίας & Ιθάκης – Επαρχείο Ιθάκης και ο Δήμος Ιθάκης διοργανώνουν στις 23, 24, 25 Οκτώβρη, στην αίθουσα του Μορφωτικού Κέντρου Ιθάκης επιστημονικό Συνέδριο για τον Πλάτωνα Δρακούλη. Το αναλυτικό πρόγραμμα του συνεδρίου έχει ως εξής:

Πρόγραμμα Συνεδρίου για τον Πλάτωνα Δρακούλη – Ιθάκη 23, 24, 25 Οκτώβρη 2009

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23.10.2009
17.30-18.00	Υποδοχή συνέδρων
ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
18.00-19.30	Προσφώνηση Προέδρου Οργανωτικής Επιτροπής Ομιλία Δημήτρη Ραυτόπουλου για το ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ Χαιρετισμοί Αρχών και Φορέων
Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ
Προεδρείο:	Σπύρος Λουκάτος, Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος
19.30-19.50	ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
19.50-20.10	ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ: Ο ΠΛΑΤΩΝ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΩΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
20.10-20.30	ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ: Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΩΣ «ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΥ»
20.30-20.50	Συζήτηση Δείπνο συνέδρων

ΣΑΒΒΑΤΟ 24.10.2009
ΠΡΩΤΗ ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ ΠΛ. ΔΡΑΚΟΥΛΗ
Προεδρείο:	Παναγιώτης Νούτσος, Ράνυ Καλούρη
09.00-9.20	ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΟΝΤΙΑΔΗΣ: Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΙΜΩΝ ΙΔΕΩΝ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
09.20-09.40	ΜΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΤΟΣ: Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΡΔΗΝ»
09.40-10.00	ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ: Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΑΠΟ ΤΟ «ΆΡΔΗΝ» ΣΤΗΝ «ΈΡΕΥΝΑ»
10.00-10.20	ΒΙΚΥ ΚΑΡΑΦΟΥΛΙΔΟΥ: Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ «ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ» ΣΤΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ Π. ΔΡΑΚΟΥΛΗ
10.20-10.40	ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΚΑΤΟΣ: Ο ΠΛΑΤΩΝ ΕΥΣΤ. ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΚΑΙ Η 21Η ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΤΗΣ Α΄ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΒΟΥΛΗΣ, 11 ΟΚΤΩΒΡΗ 1910 – ΤΟΜΗ ΣΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
10.40-11.00	ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΟΥΣΟΣ: Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣ
11.00-11.30	Συζήτηση
11.30-11.50	Διάλειμμα-Καφές
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
Προεδρείο:	Γιώργος Μαργαρίτης, Ευαγγελία Καλεράντε
11.50-12.10	ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΡΚΕΤΟΣ: Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ
12.10-12.30	ΑΓΓΕΛΟ-ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΕΜΠΟΝΟΣ: ΠΟΙΟΣ Ο ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
12.30-12.50	ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΑΚΚΑΤΟΣ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΩΝ ΣΤΗ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
12.50-13.10	ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΣΕΤΣΕΚΟΣ: Η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΛ.ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
13.10-13.30	ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΡΑΝΥ ΚΑΛΟΥΡΗ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ: Ο ΠΛΑΤΩΝ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. ΣΚΕΨΕΙΣ, ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΝΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗ ΕΠΑΝΩ ΣΕ ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
13.30-13.50	ΠΕΤΡΟΣ ΠΕΤΡΑΤΟΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ
13.50-14.10	ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΑΡΜΠΙΛΑΣ: ΠΛΑΤΩΝ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ: ΣΥΜΠΟΡΕΥΣΗ Ή ΑΝΤΙΠΑΛΟΤΗΤΑ
14.10-14.30	Συζήτηση Γεύμα συνέδρων

ΚΥΡΙΑΚΗ 25.10.2009
ΠΡΩΤΗ ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Προεδρείο:	Γρηγόρης Καραφύλλης, Γιάννης Αντωνόπουλος
09.00-9.20	ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΑΛΕΡΑΝΤΕ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
09.20-09.40	ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΛ. ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΜΒΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
09.40-10.00	ΕΥΠΡΑΞΙΑ ΠΟΛΛΑΤΟΥ: Ο ΠΛΑΤΩΝ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΣΤΗΝ ΟΞΦΟΡΔΗ: Ο ΡΟΛΟΣ «ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ» ΚΑΙ ΤΗΣ «ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ» ΣΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ «ΠΡΟΣΩΠΟΥ» ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
10.00-10.20	ΗΛΙΑΣ ΤΟΥΜΑΣΑΤΟΣ: Ο ΠΛΑΤΩΝ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
10.20-10.40	ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΚΑΚΗΣ: Ο ΤΥΠΟΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
10.40-11.00	ΣΤΑΘΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ: Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ.
11.00-11.30	Συζήτηση
11.30-11.50	Διάλειμμα-Καφές
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
ΟΙ ΘΕΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
Προεδρείο:	Σπύρος Μαρκέτος, Γιώργος Λεοντιάδης
11.50-12.10	ΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΑΚΟΣ: Η ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
12.10-12.30	ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΚΑΣ: ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΕΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΣΤΟ ΓΥΡΙΣΜΑ ΤΟΥ 19ΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ
12.30-12.50	ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ: ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ
12.50-13.10	Συζήτηση
ΤΡΙΤΗ ΠΡΩΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΠΛ. ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ
Προεδρείο:	Θεοδόσης Πυλαρινός, Βίκυ Καραφουλίδου
13.10-13.30	ΛΟΥΚΑΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ: ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ»
13.30-13.50	ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ: ΠΟΛΙΣ ΚΑΙ ΥΠΑΙΘΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΝΕΟ ΑΙΩΝΑ, Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΡΑΚΟΥΛΗ
13.50-14.10	Συζήτηση
14.10-14.30	Απολογισμός Συνεδρίου-Συμπεράσματα Λήξη των εργασιών του Συνεδρίου

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

• Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης κ. Νικηφόρος
• Ο Βουλευτής Κεφαλονιάς και Ιθάκης κ. Σπύρος Μοσχόπουλος
• Ο Νομάρχης Κεφαλονιάς και Ιθάκης κ. Διονύσιος Γεωργάτος
• Ο Έπαρχος Ιθάκης κ. Αθανάσιος Λιβιτσάνης
• Ο Δήμαρχος Ιθάκης κ. Γιώργος Βασιλόπουλος
• Ο κ. Παναγιώτης Νούτσος, καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής, Τομέας Φιλοσοφίας Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων, συγγραφέας-επιμελητής του τετράτομου έργου «Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875 ως το 1974»
• Ο κ. Σπύρος Λουκάτος, Δρ ιστορικός, συγγραφέας μονογραφιών και μελετών για τους πρωτοσοσιαλιστές και το πρωτοσοσιαλιστικό κίνημα στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

• Πρόεδρος: Τηλέμαχος Καραβίας, Δημοσιογράφος, τ. Δήμαρχος Ιθάκης
• Αντιπρόεδρος: Σπύρος Αρσένης, Νομαρχιακός Σύμβουλος Κεφαλονιάς- Ιθάκης, τ. Δήμαρχος Ιθάκης
• Γραμματέας: Δημήτριος Ραυτόπουλος, Φιλόλογος
• Ταμίας: Νατάσσα Βλησμά, υπάλληλος του Επαρχείου Ιθάκης
• Μέλος: Χριστίνα Κωστήρη, Δημοτική Σύμβουλος Δήμου Ιθάκης

Στα πλαίσια του Συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί Έκθεση ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ, ΒΙΒΛΙΩΝ & ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΩΝ για το Πλάτωνα Δρακούλη.

Για περισσότερες πληροφορίες:

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Τηλ. 6971541184, 6983819777
E-mail: tkaravias@ithacanews.gr
====================================================
Πηγή: www.ithacanews.gr

Οι πρώτοι «κοινωνιστές» που ξέχασε η ίδια η κοινωνία

Οι πρωτοπόροι εκείνοι, που μέσα στο σκοτάδι του νεοσύστατου ελληνικού κράτους θέλησαν να ανάψουν το λυχνάρι της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, θεωρούνται συνήθως απλώς οραματιστές. Η επίσημη Ιστορία δίνει περιορισμένη σημασία στους αγώνες τους, αφού απέτυχε να τους αποσιωπήσει. Οι άνθρωποι αυτοί υπήρξαν διανοητές μεγάλου βεληνεκούς. Διακρίθηκαν για την ασυμβίβαστη δράση τους, για την επίμονη προσπάθεια διάδοσης υψηλών ιδανικών κοινωνικής δικαιοσύνης, για την αυτοθυσία τους.

Πληρεξούσιοι της Ιόνιας Βουλής, που ψήφισε την ένωση με την Ελλάδα

Ο Ρόκκος Χοϊδάς πέθανε στη φυλακή το 1890. Είχε καταδικαστεί για εξύβριση του βασιλιά. Παρά το γεγονός ότι ήταν άρρωστος, δεν δέχτηκε να αποφυλακιστεί υπό τον όρο να ζητήσει συγνώμη.

Ο δημοσιογράφος, ποιητής και διεισδυτικός στοχαστής Παναγιώτης Πανάς αυτοκτόνησε το 1896 στο ξενοδοχείο «Ξένων» του Πειραιά, φτωχός, άρρωστος και παραγκωνισμένος.

Το 1907 ο Μαρίνος Αντύπας δολοφονήθηκε στον Πυργετό της Λάρισας από ανθρώπους των τσιφλικάδων.

Αυτοί οι φλογεροί ανατροπείς έφυγαν πικραμένοι από τη ζωή. Οι περισσότεροι πιστεύοντας πως η σποριά τους δεν βρήκε γόνιμο έδαφος σ’ αυτόν τον τόπο. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια που γράφτηκαν στον τάφο του Κεφαλλονίτη Ηλία Ζερβού – Ιακωβάτου, του ηγέτη των Επτανήσιων Ριζοσπαστών:

«Μόχθους πολλούς και πλείστας θυσίας υποστάς υπέρ πατρίδος συνενεγκών, αντί των οποίων μόνον τας αδικίας του κόσμου συλλέξας, κείμαι ενθάδε».

Ριζοσπάστες βουλευτές της Ιόνιας Βουλής: 1) Γ. Λιβαδάς, 2) Στ. Πυλαρινός, 3) Τυπάλδος - Δοτοράτος 4) Ι. Μομφεράτος, 5) Η. Ζερβός - Ιακωβάτος, 6) Ν. Δομενεγίτης, 7) Γ. Τυπάλδος - Ιακωβάτος, 8 ) Α. Καρούσος, 9) Τ. Παϊζης, 10) Φρ. Δομενεγίτης

ΟΡΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ
Πρεμιέρα το 1849

Ο όρος σοσιαλισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα από την «Εφημερίδα της Σμύρνης» στα 1849. Από εκεί τη μετέφερε στο δικό του έντυπο «Νέοι Καιροί», που εκδιδόταν στην Αθήνα, ο γιατρός Παναγιώτης Σοφιανόπουλος (1786-1856), σπουδασμένος στην Ιταλία και τη Γαλλία, αγωνιστής του 1821, στέλεχος του λεγόμενου Γαλλικού Κόμματος του Κωλέττη, θιασώτης της κοινωνικής δημοκρατίας. Ο Σοφιανόπουλος αναδημοσίευσε από την «Εφημερίδα της Σμύρνης» ένα άρθρο για τους σοσιαλιστές Φουριέ και Όουεν.

Το 1858 στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά οι όροι «κομμουνισμός» και «κομμουνιστής», για να χαρακτηρίσουν και να κατηγορήσουν τον Ιωσήφ Μομφεράτο (1816-1888), από τους επικεφαλής του Ριζοσπαστικού Κόμματος, δικηγόρο με σπουδές στην Ιταλία και τη Γαλλία, μέλος της Ιόνιας Βουλής και, στη συνέχεια, της Ελληνικής Εθνοσυνέλευσης, μετά την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα.

Ο Μομφεράτος ήταν ο μόνος στην Εθνοσυνέλευση της Αθήνας που κατά τη διαδικασία έγκρισης του νέου Συντάγματος καταψήφισε τη Συνταγματική Μοναρχία. Η συνήθης ονομασία για τους σοσιαλιστές του 19ου αιώνα ήταν «κοινωνιστές». Όταν μεταφράστηκε στα ελληνικά το μανιφέστο του Μαρξ και του Ενγκελς, ο τίτλος του αποδόθηκε ως «Κοινωνιστικό Μανιφέστο».

Ο όρος «Αριστερά» εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα πρακτικά του Κοινοβουλίου το 1881, όταν αναδείχτηκαν βουλευτές έξι δηλωμένοι πολέμιοι της μοναρχίας: Ήταν οι Χ. Δουζίνας, Γ. Μαυρομαράς, Α. Πετσάλης, Δ. Ρηγόπουλος, Γ. Φιλάρετος και Τ. Φιλήμων.

Οι στενογράφοι σημείωναν στα πρακτικά τις αντιδράσεις τους σαν «θόρυβο εκ της Αριστεράς» ή «θόρυβο εκ των αριστεριζόντων».

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΕΣ
Η ίδρυση και η διάσπασή τους

Το Κόμμα των Ριζοσπαστών ήταν ελληνικός πολιτικός φορέας στα Επτάνησα της βρετανικής κατοχής. Ιδρύθηκε το 1848 και διαλύθηκε αμέσως μετά την Ένωση των νησιών με τον εθνικό κορμό, το 1864.

Οι Ριζοσπάστες ξεσήκωσαν τον λαό ενάντια στη Βρετανία και υπέρ της Ένωσης. Έδωσαν μάχες στην Ιόνια Βουλή της Κέρκυρας.

Στις 26 Νοεμβρίου 1850 ο ριζοσπάστης βουλευτής Ιωάννης Δετοράτος – Τυπάλδος σε μια ενθουσιώδη Βουλή πρότεινε το ψήφισμα για την Ένωση. Το ψήφισμα υπέγραψαν και οι Γεράσιμος Λιβαδάς, Ναδάλης Δομενεγίτης, Γεώργιος Τυπάλδος, Φραγκίσκος Δομενεγίτης, Ηλίας Ζερβός – Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφεράτος, Τηλέμαχος Παΐζης, Ιωάννης Τυπάλδος, Άγγελος Σιγούρος – Δεσύλλας, Στυλιανός Πυλαρινός, Χριστόδουλος Τοφάνης.

Οι Άγγλοι απάντησαν με φυλακίσεις και εξορίες. Δύο μεγάλοι πρωταγωνιστές εξορίζονται, ο Ηλίας Ζερβός στα Αντικύθηρα και ο Ιωσήφ Μομφεράτος στην Ερεικούσα. Το κόμμα σχεδόν διαλύεται. Τότε στον χώρο των ριζοσπαστών εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος, που επιζήτησε μόνο την Ένωση χωρίς κοινωνικές αλλαγές.

Το 1862 ο Ηλίας Ζερβός – Ιακωβάτος, ως πρόεδρος της Ιόνιας Βουλής, ανεβαίνει στο βήμα και προτείνει αναστολή των εθνικών διεκδικήσεων και προώθηση ρυθμίσεων που θα βελτίωναν την κοινωνική θέση των πολιτών. Στο πλευρό του στάθηκαν οι παλιοί ριζοσπάστες.

Ο Λομβάρδος και οι νέοι ριζοσπάστες διαφώνησαν, με αποτέλεσμα να επέλθει η διάσπαση. Διαμορφώθηκαν δύο σχήματα:

Το Κόμμα Αληθινών Ριζοσπαστών, που απέβλεπε στην Ένωση με την Ελλάδα, μαζί με εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη. Αρχηγοί του ήταν οι Ηλίας Ζερβός – Ιακωβάτος και Ιωσήφ Μομφεράτος.

Το Κόμμα των Ενωτικών Ριζοσπαστών, που απέβλεπε απλά στην Ένωση. Αρχηγός του ήταν ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος.

Τον Μάιο του 1864, οι Αληθινοί δεν δέχτηκαν να πάρουν μέρος ούτε στις κυρωτικές διαδικασίες για την ενσωμάτωση των νησιών του Ιονίου ούτε στους πανηγυρισμούς. Προτίμησαν να μείνουν κλεισμένοι στα σπίτια τους.

ΧΟΪΔΑΣ – ΠΑΝΑΣ – ΑΝΤΥΠΑΣ – ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ
Οι φλογεροί αγωνιστές του νομού Κεφαλληνίας

Στα πρώτα φτερουγίσματα του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, η Επτάνησος, ιδιαίτερα ο νομός της Κεφαλονιάς, έπαιξε ρόλο. Από εκεί κατάγονταν ο Ρόκκος Χοϊδάς, ο Παναγιώτης Πανάς, ο Μαρίνος Αντύπας, ο Πλάτων Δρακούλης.

Ο Ρόκκος Χοϊδάς (1830-1890) υπήρξε διακεκριμένος δικαστικός. Βουλευτής εξελέγη το 1875 και θεωρείται η πλέον μαχητική περίπτωση σοσιαλιστή βουλευτή για την Ελλάδα του 19ου αιώνα.

Το ξεκίνημα της πολιτικής του πορείας σημαδεύτηκε από μια μονομαχία. Σε λαϊκή συγκέντρωση στο Σύνταγμα εναντίον των αυθαιρεσιών του πρωθυπουργού Βούλγαρη (του επιλεγόμενου Τζουμπέ), ο βουλευτής Μεσολογγίου Στάικος έβρισε τους συγκεντρωμένους. Αντέδρασε ο Χοϊδάς και η φιλονικία κατέληξε σε μονομαχία με πιστόλια, κατά την οποία ο φλογερός Κεφαλονίτης τραυματίστηκε στον πνεύμονα.

Ως κοινοβουλευτικός διακρίθηκε για τη ρητορική του δεινότητα. Αλλά επειδή αρνήθηκε να δώσει τον βουλευτικό όρκο στο όνομα του βασιλιά, απαγορεύτηκε η καταχώριση των αγορεύσεών του στα πρακτικά της Βουλής. Όταν δίνεται ο λόγος στον Χοϊδά, στα πρακτικά αναφέρεται στερεότυπα η φράση: «Όρα παράρτημα». Αλλά στο παράρτημα δεν υπάρχει λέξη.

Μαζί με τον Καλαβρυτινό Αριστείδη Οικονόμου ίδρυσε το Λαϊκό Κόμμα, που διαλύθηκε γρήγορα. Στήριξε τον αναρχικό «Δημοκρατικό Σύλλογο των Πατρών» και τον «Σοσιαλιστικό Σύνδεσμο» του Σταύρου Καλλέργη, Κρητικό Μυλοποταμίτη.

Συνεργάστηκε με τον Κλεάνθη Τριανταφύλλου στο πολιτικό σατιρικό περιοδικό «Ραμπαγάς». Ένα άρθρο του θεωρήθηκε υβριστικό για τα πρόσωπα του βασιλιά Γεωργίου Α και του διαδόχου Κωνσταντίνου, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε δίκη και να καταδικαστεί σε τρίχρονη φυλάκιση. Πέθανε στις φυλακές Χαλκίδας.

Ο Παναγιώτης Πανάς (1832-1894) υπήρξε ένας ρομαντικός σοσιαλιστής, εκδότης της πρώτης σοσιαλιστικής ελληνικής εφημερίδας «Εργάτης» της Κεφαλονιάς. Αυτή ήταν η εφημερίδα, που με την αρθρογραφία της έφερε στη Βουλή τον Χοϊδά, ο οποίος αποτέλεσε πόλο έλξης για μια ομάδα σοσιαλιζόντων βουλευτών, όπως ο Φιλάρετος και ο Φιλήμων.

Ο Μαρίνος Αντύπας (1872-1907) είχε αρκετή τρέλα επάνω του, ώστε τα δύο κορίτσια του να τα βαφτίσει Επανάσταση και Αναρχία.

Όταν κατέβηκε στην Αθήνα για να φοιτήσει στη Νομική ήρθε σε επαφή με τον σοσιαλιστικό κύκλο του Καλλέργη και μυήθηκε στις ιδέες του. Οι σφοδρές επιθέσεις του εναντίον του Θρόνου προκάλεσαν την προσαγωγή του σε δίκη, την καταδίκη του και τον εγκλεισμό του στις φυλακές της Αίγινας.

Επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου εξέδωσε την εφημερίδα «Ανάστασις», που αναγκάστηκε να την κλείσει. Πήρε μέρος στις εκλογές του 1906, αλλά απέτυχε να εκλεγεί, αφού το κατεστημένο Κεφαλονιάς και Ιθάκης συνασπίστηκε εναντίον του.

Στις 8 Μαρτίου του επόμενου χρόνου ο Αντύπας δολοφονήθηκε στον Πυργετό της Θεσσαλίας από τους τσιφλικάδες του κάμπου, που θορυβήθηκαν από το κήρυγμά του για τα δικαιώματα των αγροτών.

Ο Πλάτων Δρακούλης (1858-1942) από την Ιθάκη σπούδασε Νομικά στην Αθήνα, μπήκε στη δημοσιογραφία, ασχολήθηκε με τα κοινωνικά ζητήματα και τη συγγραφή βιβλίων. Συνδέθηκε με τους εκπροσώπους του σοσιαλιστικού ρεύματος στην Ευρώπη και εξέδωσε το ριζοσπαστικό περιοδικό «Άρδην». Σταθμός στη συγγραφική του δραστηριότητα ήταν το έργο «Το εγχειρίδιον του Εργάτου».

Το 1909 ίδρυσε το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και βουλευτής εξελέγη το 1910, στις εκλογές που αποτέλεσαν θρίαμβο για τον νέο πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο.

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ
Ο άγνωστος συνομιλητής του Καρλ Μαρξ

Στα νηπιακά βήματα του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος, κάποιος ή κάποιοι από τους σκαπανείς του είχαν επαφή με τον Κάρολο Μαρξ. Το αναφέρει ο ίδιος ο θεμελιωτής της νέας κοσμοθεωρίας σε άρθρο του στη «Νιου Γιορκ Ντέιλι Τρίμπιουν» το 1854. Διαρκούσε ακόμα ο Κριμαϊκός Πόλεμος και ο αποκλεισμός του Πειραιά και της Αθήνας από αγγλογαλλικά στρατεύματα. Σημειώνει ο Μαρξ:

«Σ ένα γράμμα που στάλθηκε από την Αθήνα στις 29 Αυγούστου, διαβάζουμε ότι το μίσος ενάντια στους ευρωπαϊκούς στρατούς μεγαλώνει και ότι μερικοί Γάλλοι χτυπήθηκαν κιόλας από τον λαό».

Άγνωστο παραμένει ποιος ήταν εκείνος που αλληλογραφούσε με τον Μαρξ.

• Υπάρχει ο Εμμανουήλ Δαούδογλου, που φέρεται να είναι μέλος της Ι Διεθνούς. Αργότερα η σύζυγός του Μαρία θα πάρει μέρος στην Παρισινή Κομμούνα και θα τυφεκιστεί.
• Υπάρχει και ο Ανδρέας Ρηγόπουλος από την Πάτρα, που εκλέχτηκε επανειλημμένα βουλευτής. Στα ταξίδια του στην Ευρώπη είχε γνωρίσει τον Μαρξ.

Το τελευταίο αναφέρεται από τον Κωνσταντίνο Τσάτσο στο έργο του «Νεοελληνική Ρητορεία».

ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’10
Το ΣΕΚΕ και η είσοδος στη Βουλή

Η προϊστορία του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος σταματά με την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (ΣΕΚΕ) στις 17 Νοεμβρίου 1917 στον Πειραιά. Από τους πιο σοβαρούς φορείς, που συνέτειναν στην οικοδόμηση του ΣΕΚΕ, ήταν η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία, η Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης. Η δράση της καλύπτει τη δεκαετία 1908-1918. Συσπείρωσε ανθρώπους διαφορετικής φυλετικής καταγωγής και θρησκείας. Εξέδιδε την εφημερίδα «Αβάντι».

Πήρε μέρος στις εκλογές της 31 Μαϊου 1915. Σ αυτές ψήφισαν και οι περιοχές που μόλις είχαν απελευθερωθεί με τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι σοσιαλιστές της Θεσσαλονίκης ανέδειξαν δύο βουλευτές, τον δικηγόρο Αριστείδη Σίδερη και τον Ισραηλίτη Αλβέρτο Κουριέλ. Αυτοί θα γίνουν και οι πρώτοι βουλευτές του ΣΕΚΕ. Λίγες μόλις μέρες μετά τη δημιουργία του καινούργιου κόμματος, στη συνεδρίαση της 29 Νοεμβρίου 1918, συζητήθηκε επερώτησή τους εναντίον της επικείμενης Ουκρανικής Εκστρατείας, δηλαδή της ελληνικής στρατιωτικής ενίσχυσης των πολεμικών επιχειρήσεων της Αντάντ εναντίον της νεοσύστατης Σοβιετικής Ρωσίας.

Με τους Μενσεβίκους, τον αντίποδα των Μπολσεβίκων του Λένιν, είχε ταχθεί εκείνη την εποχή ο Γιάννης Πασαλίδης, ο κατοπινός πρόεδρος της ΕΔΑ. Πόντιος στην καταγωγή και εγκατεστημένος στο Σοχού της Νότιας Ρωσίας, δραστηριοποιήθηκε για τη συγκρότηση ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας.

Ερχόμενος στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1923 εξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης. Είναι ο ιδρυτής του Ελληνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΟΥΜΠΑΝΗΣ
=====================================================
Πηγή: Εφημερίδα «Έθνος»   via   http://www.ithacanews.gr

Περί επικηρύξεως ληστών

Συνεχίζουμε με τις επικηρύξεις Λευκαδιτών αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας από το επίσημο μεταβαρκιζιανό κράτος, όπως αυτές έχουν δημοσιευτεί σε φύλλα της τότε Εφημερίδας της Κυβέρνησης, και τα οποία μας έχει αποστείλει ο αναγνώστης μας Μ.Λ.

Αυτή τη φορά στους πιο κάτω επικηρυγμένους είναι και τρεις συγχωριανοί μας Αλεξανδρίτες: ο Μανωλίτσης Αναστάσιος του Θωμά ή Βρακάς, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη της Πούντας, ο Μανωλίτσης Αναστάσιος του Παναγιώτου (Χάρος), ο οποίος τραυματίστηκε στην ίδια μάχη και συνελήφθη αιχμάλωτος και ο Μανωλίτσης Γεώργιος του Ευαγγέλου (Τσανάτσος) που επίσης αιχμαλωτίστηκε στην μάχη της Πούντας και βρίσκεται ακόμη εν ζωή.

Η επικήρυξη με την οποία εγκρίνεται η «υπ’ αριθ. 10 από 6)5)47 απόφασις της Ε.Δ.Α. (Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας) Νομού Λευκάδος» δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 22 Ιουλίου 1947. Ένα μήνα ακριβώς μετά τη φονική μάχη της Πούντας (Άκτιο) -22 Ιουνίου 1947- που είχε ως αποτέλεσμα τον αποδεκατισμό και τη διάλυση του Αρχηγείου Ξηρομέρου – Λευκάδας του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) ή «Αποσπάσματος Γιαννούλη» όπως λέγεται καμιά φορά. Κάποιοι από τους πιο κάτω επικηρυγμένους αγωνιστές έπεσαν στη μάχη αυτή «με τ’ άρματα» στο χέρι. Κάποιων άλλων μετά τη μάχη, όπως του θρυλικού δασκάλου από την Εγκλουβή Γεράσιμου Θερμού (Τιλίλα) -παραθέτουμε πιο κάτω ένα βιογραφικό του- και του συγχωριανού μας Τάσου Μανωλίτση (Βρακά), τους έκοψαν οι «εθνικόφρονες» τα κεφάλια και τα κρέμασαν, μαζί με τα κεφάλια πέντε άλλων συντρόφων τους μαχητών, στο Πεντοφάναρο της κεντρικής πλατείας της Λευκάδας.

Γεράσιμος Θερμός του Γεωργίου (Τιλίλας). Γεννήθηκε το 1918 στο χωριό Εγκλουβή Λευκάδας. Το 1939 τέλειωσε την παιδαγωγική Ακαδημία στα Γιάννενα και επιστρατεύτηκε. Έλαβε μέρος στον πόλεμο του '40 ως ανθυπολοχαγός Πεζικού. Μετά την κατάρρευση του μετώπου ήρθε στο χωριό του και οργανώθηκε αμέσως στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Πιάστηκε από τους Ιταλούς και κρατήθηκε στις φυλακές Λευκάδας μαζί με άλλους χωριανούς του περίπου ένα χρόνο. Βγαίνοντας από τη φυλακή εντάχθηκε στον εφεδρικό ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) και κατόπιν στον μόνιμο ΕΛΑΣ. Στην αρχή υπηρέτησε ως στρατιωτικός του Ανεξάρτητου Τάγματος Λευκάδας που υπάγονταν στην VII Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ με πολιτικό τον δάσκαλο Γ. Λογοθέτη και καπετάνιο τον Στάθη Σταύρακα. Αργότερα, τον Αύγουστο του 1944, όταν το Ανεξάρτητο Τάγμα εντάχθηκε στο Σύνταγμα Ιονίων, ο Γεράσιμος Θερμός ήταν υπεύθυνος του II Γραφείου του Συντάγματος. Ήταν μέλος του ΚΚΕ. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας ήταν και αυτός καταδιωκόμενος. Το φθινόπωρο του 1946 σχημάτισαν μαζί με τον Πάνο Γιαννούλη ένοπλο τμήμα με προοπτική το τμήμα αυτό να προσπαθήσει να περάσει στην Ήπειρο και να ενωθεί με τα εκεί τμήματα του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας). Μέχρι τον Ιούνιο του 1947 έκαναν πολλές προσπάθειες να πετύχουν το στόχο τους χωρίς να τα καταφέρουν, λόγω της έλλειψης χώρου για μεγάλους ελιγμούς και της τεράστιας πίεσης των χωροφυλάκων, των ΜΑΥδων και των κάθε λογής παρακρατικών. Τα τέλη Ιουνίου 1947 στην προσπάθειά τους να φύγουν για την Ήπειρο, κλείστηκαν από τους υπερδεκαπλάσιους διώκτες τους στην ακρογιαλιά της Πούντας (Άκτιο). Οι περισσότεροι σκοτώθηκαν. Μαζί μ' αυτούς έπεσε πολεμώντας και ο θρυλικός δάσκαλος Γεράσιμος Θερμός. Την άλλη μέρα, στις 23.06.1947 κρέμασαν το κεφάλι του μαζί με τα κεφάλια έξι ακόμη συντρόφων του στο Πεντοφάναρο, στην κεντρική πλατεία της Λευκάδας.

Αριθ. 44)486)40

(3)

---

Περί επικηρύξεως ληστών

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ

Έχοντες υπ’ όψει τας διατάξεις 1) του Α. Ν. 453)1945 «περί λήψεως μέτρων προς εμπέδωσιν της Δημοσίας Ασφαλείας» ούτινος η ισχύς παρετάθη δια του από 14)4)47 Β. Δ., 2) του από 4)5)46 Ν. Δ. «περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως των ισχυόντων Νόμων περί συστάσεως εν εκάστω Νομώ επιτροπών επί της Δημοσίας Ασφαλείας», 3) του Νόμου 4575)1930 «περί χρηματικών αμοιβών δια την καταστολήν της ληστείας» και 4) του Α. Ν. 655)1945 «περί αρμοδιότητος και οργανώσεως του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως» αποφασίζομεν:

Εγκρίνομεν την υπ’ αριθ. 10 από 6)5)47 απόφασιν της Ε.Δ.Α. Νομού Λευκάδος, δι’ ης επικηρύσσονται εις ληστάς ως λίαν επικίνδυνοι εις την Δημοσίαν Ασφάλειαν οι 1) Θερμός Γεράσιμος του Γεωργίου ή Τιλίλας και 2) Θερμός Δημήτριος του Γεωργίου ή Τιλίλας 3) Φραγκούλης Χρήστος του Θωμά ή Θωμαή 4) Φραγκούλης ή Γκόγκας Νικόλαος του Σπυρίδωνος 5) Φραγκούλης ή Γκόγκας Χρήστος του Σπυρίδωνος 6) Ρεκακκάβας Ηλίας του Διονυσίου, κάτοικοι Εγκλουβής 7) Θερμός Σπυρίδων του Νικολάου ή Παππάς εκ Βαυκερής 8 ) Μανωλίτσης Αναστάσιος του Παναγιώτου 9) Αραβανής Νικόλαος του Αριστείδου εκ Πλατυστόμου 10) Βονιτσάνος Σπυρίδων του Θεοτόκη ή Δρόσος εκ Πλατυστόμου 11) Χαλκιάς Ξενοφών του Αναστασίου εκ Σπανοχωρίου 12) Καράμπαλης Ευστάθιος του Χαραλάμπους εξ Ασπρογερακάτων 13) Φραγκούλης Σπυρίδων του Θωμά ή Θωμαή εξ Εγκλουβής 14) Μανωλίτσης Γεώργιος του Ευαγγέλου ή Τσανάτσος 15) Μανωλίτσης Αναστάσιος του Θωμά ή Βρακάς, διότι φέροντες παρανόμως πολεμικά όπλα και πυρομαχικά ετράπησαν εις τα όρη ενταχθέντες εις την παρανόμως οπλοφορούσαν και εκ πλειόνων των τριών ατόμων αποτελουμένην ληστοσυμμορίαν Γιαννούλη μεθ’ ης επιδίδονται εις εγκληματικάς και τρομοκρατικάς πράξεις εν το Νομώ Λευκάδος.

Επίσης εγκρίνομεν την δια της αυτής αποφάσεως προκηρυχθείσαν χρηματικήν αμοιβήν εκ δραχμών τριών εκατομμυρίων (3.000.000) δια την σύλληψιν ή τον φόνον εκάστου και δύο εκατομμυρίων (2.000.000) δια την αποτελεσματικήν κατάδειξιν εκάστου εις τας αρμοδίας αρχάς.

Εν Αθήναις τη 22 Ιουλίου 1947
Ο Υπουργός
ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΖΕΡΒΑΣ

Tο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης ως αρχείο pdf (136 KB).

======================================================
Πηγή:
Πανταζής Ν. Παπαδάτος, Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας, Αθήνα 1982
Χειρόγραφες σημειώσεις για το «Μαρτυρολόγιο της Εθνικής Αντίστασης» του Γιώργου Λογοθέτη

«Περί επικηρύξεως ληστών εν τω Νομώ Λευκάδος»

Αναγνώστης του ιστολογίου μας απέστειλε το πιο κάτω φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης (1947) με το οποίο επικηρύσσονται «δια την σύλληψιν ή τον φόνον εκάστου εξ αυτών» δύο παράνομοι και διωκόμενοι τότε αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.

Το κύμα της τρομοκρατίας που επικράτησε και στη Λευκάδα, λίγους μόλις μήνες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, ενάντια στους ΕΑΜίτες αγωνιστές του νησιού, είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγήσει αρκετούς απ’ αυτούς στην παρανομία και στο βουνό για να αποφύγουν τη σύλληψη, τη φυλακή και τις εξορίες. Οι εθνοφύλακες, που έφτασαν στο νησί μας τον Μάρτη του 1945, σε συνεργασία με παλιούς ταγματασφαλίτες, μεταβαπτισμένους σε «μεταβατικά αποσπάσματα διώξεως συμμοριτών», και με την τοπική χωροφυλακή, άρχισαν αμέσως το τρομοκρατικό τους έργο με αποτέλεσμα εκατοντάδες μέλη και στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ να συλληφθούν και να φυλακιστούν ή να σταλούν στην εξορία, ενώ εφτά δολοφονήθηκαν μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα.

Οι αγωνιστές που είχαν επικηρυχθεί με το πιο κάτω φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης ήταν:

1. Ο Βλάχος Γεώργιος του Θεοδώρου (Μπαντβάς ή Μπαντουβάς) γεννήθηκε στην Καρυά το 1912. Οργανώθηκε από το 1943 στο ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Μετά την απελευθέρωση διώχθηκε για τη συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση και αναγκάστηκε να βγει στην παρανομία. Σε συμπλοκή με διώκτες του σκότωσε ένα χωροφύλακα – στις 22.03.1946 όπως αναφέρεται στην πιο κάτω Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Λίγο αργότερα σκοτώθηκε στην τοποθεσία Ακόνη που βρίσκεται απέναντι από το μοναστήρι των Αγίων Πατέρων.
2. Ο Θωμάς Κοντογιώργος του Δημητρίου ή Μπαλέρτας από το Νιχώρι Λευκάδας δεν ξέρω τι απόγινε. Δεν αναφέρεται ούτε στο Λεύκωμα του Πανταζή Ν. Παπαδάτου («Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας», Αθήνα 1982).

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

---

Εν Αθήναις τη 3 Μαρτίου 1947

ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Αριθμός φύλλου 27

Αριθ. 34)486)9

(2)

---

Περί επικηρύξεως ληστών εν τω Νομώ Λευκάδος

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΕΩΣ

Έχοντες υπ’ όψει τας διατάξεις 1) του Α. Ν. 453)1945 περί λήψεως μέτρων προς εμπέδωσιν της Δημοσίας Ασφαλείας ούτινος η ισχύς παρετάθη δια του από 25.8.46 Ν. Δ., 2) του από 4.5.46 Ν. Δ. περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως των ισχυόντων Νόμων «περί συστάσεως εν εκάστω Νομώ επιτροπών επί της Δημοσίας Ασφαλείας», 3) του Νόμου 4575)30 «περί χρηματικών αμοιβών δια την καταστολήν της ληστείας» και 4) του Α. Ν. 655)45 «περί αρμοδιότητος και οργανώσεως του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως» αποφασίζομεν.

Εγκρίνομεν την υπ’ αριθ. 7 από 28.12.46 (Πρακτικόν) απόφασιν της Ε.Δ.Α. Νομού Λευκάδος, δι’ ης επικηρύσσονται εις ληστάς ως λίαν επικίνδυνοι εις την Δημοσίαν Ασφάλειαν οι 1) Θωμάς Δημητρίου Κοντογιώργος ή Μπαλέρτας εκ Νεοχωρίου-Λευκάδος και 2) Γεώργιος Θεοδώρου Βλάχος ή Μπαντουβάς εκ Καρυάς-Λευκάδος, διότι διωκόμενοι δυνάμει των υπ’ αριθ. 354, 169, 507, 460, 498, 146, 443 του 1945 και 320, 210, 213, 366, 180 και 208 του 1946 ενταλμάτων συλλήψεως του Ανακριτού Λευκάδος επί φόνοις, ενόπλω αντιστάσει κατά της αρχής κλπ. εγκλήμασιν, ενετάχθησαν εις την παρανόμως οπλοφορούσαν συμμορίαν υπό τον επικεκηρυγμένον ληστήν Παναγ. Γιαννούλην, αποτελουμένην εκ περισσοτέρων των τριών ατόμων και όντες εξωπλισμένοι δια πολεμικών όπλων, επιδίδονται μετά της συμμορίας ταύτης, εις φόνους και άλλας εγκληματικάς και τρομοκρατικάς πράξεις εις βάρος νομιμοφρόνων κατοίκων της Νήσου Λευκάδος και εις ενόπλους επιθέσεις κατά της Δημοσίας Δυνάμεως και συγκεκριμένως την 22.3.46 εφόνευσαν εξ ενέδρας ένα χωροφύλακα και την 30.?.46 ετραυμάτισαν εν συμπλοκή ένα στρατιώτην.

Επίσης εγκρίνομεν την δια της αυτής αποφάσεως προκηρυχθείσαν χρηματικήν αμοιβήν εκ δραχμών δέκα πέντε μεν εκατομμυρίων (15.000.000) δια την σύλληψιν ή τον φόνον εκάστου εξ αυτών, δέκα δε εκατομμυρίων (10.000.000) δια την αποτελεσματικήν έκαστου αυτών εις τας αρμοδίας αρχάς κατάδειξιν.

Η παρούσα ισχύει από της δημοσιεύσεώς της εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Εν Αθήναις τη 28 Φεβρουαρίου 1947
Ο Υπουργός
ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΖΕΡΒΑΣ

Tο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης ως αρχείο pdf (25 KB).

Ο αντιστασιακός τύπος της Λευκάδας κατά την περίοδο της Κατοχής και τους πρώτους μήνες μετά την Απελευθέρωση

Έπεσαν πρόσφατα στα χέρια μας σε φωτοτυπίες κάποια φύλλα από τον αντιστασιακό τύπο της Λευκάδας κατά την περίοδο της ιταλικής και γερμανικής κατοχής. Επίσης κάποια άλλα που κυκλοφόρησαν τους πρώτους μήνες μετά την απελευθέρωση και την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας. Δεν ξέρω που φυλάσσονται τα πρωτότυπα. Η ανελέητη τρομοκρατία που ακολούθησε την ήττα του λαϊκού κινήματος δεν άφησε περιθώρια, όπως φαίνεται, να διασωθούν πολλά φύλλα. Οι εφημερίδες που κυκλοφορούσαν ήταν φυσικά παράνομες και έβγαιναν πολυγραφημένες ή χειρόγραφες με εξαίρεση τα φύλλα που κυκλοφόρησαν για κάποιους μήνες νόμιμα και σε έντυπη μορφή μετά την απελευθέρωση και την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φλεβάρη 1945).

Αρκετές πληροφορίες για τις «Εφημερίδες της Κατοχής» στη Λευκάδα θα βρει ο αναγνώστης στο βιβλίο του Πανταζή Κοντομίχη, «Ο τύπος της Λευκάδας», Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2003, Σελ. 163-181.

Παραθέτουμε ενδεικτικά κάποια φύλλα από τον παράνομο αντιστασιακό τύπο της Λευκάδας αρχίζοντας από τον κομματικό τύπο (τοπικές εφημερίδες του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας) και συνεχίζοντας με τον ΕΑΜίτικο (εφημερίδες του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου) και τον ΕΠΟΝίτικο (εφημερίδες της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νεολαίας) τύπο.

Η «Σπίθα» ήταν όργανο της τοπικής οργάνωσης του κομμουνιστικού κόμματος Ελλάδας. Όπως αναφέρει ο Πανταζής Κοντομίχης στο προαναφερόμενο βιβλίο του «πρωτοκυκλοφόρησε το 1941 χειρόγραφη ή δακτυλογραφημένη» και ακόμη ότι «συντασσόταν αρχικά στην περιοχή Λυγιάς-Κατούνας και κατόπιν στην Καρυά-Εγκλουβή». Παραθέτουμε τα δύο δακτυλογραφημένα φύλλα της «Σπίθας» που φαίνεται να έχουν διασωθεί.

Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθήτε
ΣΠΙΘΑ
15/ΘΗΜΕΡΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΠΕΡ/ΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛ.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΝΕΑ – ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΟΥ 7 – ΧΡΟΝΟΣ 1ος – 15 ΝΟΕΜΒΡΗ 1943 – ΤΙΜΗ ΦΥΛΛΟΥ 500

ΣΠΙΘΑ
Όργανο του γραφείου Λευκάδας της Π.Ε. Βάλτου-Ξηρομέρου-Λευκάδας του ΚΚΕ
Αριθμ. φύλλου Ι – Τιμή φύλλου 10000 – 18 Μάρτη 1944

Η πιο κάτω επίσης κομματική εφημερίδα «Ο Λυτρωμός» φαίνεται να κυκλοφορούσε παράλληλα με την «Σπίθα». Ήταν όργανο της περιφερειακής επιτροπής Ξηρομέρου-Λευκάδας-Βάλτου του ΚΚΕ.

Ο Λυτρωμός
ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-ΛΕΥΚΑΔΑΣ-ΒΑΛΤΟΥ ΤΟΥ ΚΚΕ
ΧΡΟΝΟΣ Α’ – ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 1 – ΧΡΟΝΟΣ 1ος – 15 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1943 – ΤΙΜΗ ΦΥΛΛΟΥ ΔΡΧ 1000

Το «Εθνικό Ξύπνημα» ήταν όργανο της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ Λευκάδας και πρωτοκυκλοφόρησε στα τέλη του 1941. Στο πιο κάτω δακτυλογραφημένο δισέλιδο φύλλο που σώζεται υπάρχει η ένδειξη «Άγιος Πέτρος» που δείχνει ότι προοριζόταν για την εκεί τοπική οργάνωση του ΕΑΜ. Ο Κοντομίχης αναφέρει ότι «σε κάθε περιοχή υπήρχε ένας υπεύθυνος του ΕΑΜ, που παραλάμβανε ένα φύλλο σταλμένο από την πόλη και το έβγανε με καρμπόν σε τόσα αντίγραφα, όσα και τα χωριά της περιοχής».

ΕΘΝΙΚΟ ΞΥΠΝΗΜΑ
Όργανο της Περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ Λευκάδας
Αριθ. Φύλ. 62 – Χρόνος 3ος – 2 Δεκέμβρη (;) 1943 – Τιμή φύλλου Δρχ. 200

Τα «Καθημερινά Νέα» κυκλοφόρησαν νόμιμα και έντυπα -Τύποις Τσιρίμπαση, όπως αναγράφεται- ως ειδησεογραφικό όργανο του ΕΑΜ Λευκάδας για λίγο χρονικό διάστημα, τόσο όσο το επέτρεψε το όργιο της τρομοκρατίας που ακολούθησε. Στο φύλλο που σώζεται καλωσορίζεται ο ερχομός της Εθνοφυλακής στο νησί της Λευκάδας -ποιος να ‘ξερε τότε τι θα ακολουθήσει- και τονίζεται ότι «… Εκείνο που απαιτεί ο βασανισμένος μα αδούλωτος λαός της πολύπαθης Λευκάδας είναι να τηρηθεί πιστά η συμφωνία της Βάρκιζας…» (Ο τονισμός είναι δικός μου).

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΝΕΑ
ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ Ε.Ε. Ε.Α.Μ. ΛΕΥΚΑΔΑΣ
Λευκάδα τη 22-3-45

Ο «Λαϊκός Αγώνας» που βγήκε μετά την απελευθέρωση του νησιού από τους Γερμανούς ήταν εβδομαδιαίο όργανο της τοπικής Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ. Η κυκλοφορία της εφημερίδας «καλύπτει όλο σχεδόν το 1945 και το μεγαλύτερο μέρος του 1946, οπότε μπήκε η αστυνομία στο τυπογραφείο Λάζαρη, όπου τυπωνόταν η εφημερίδα, και το κατέστρεψε στην κυριολεξία…» αναφέρει ο Κοντομίχης. Αντιγράφουμε από το παρακάτω φύλλο και από το κύριο άρθρο με τίτλο «Που τραβάμε»: «… Ελεύθεροι κυκλοφορούν γνωστοί εγκληματίες πολέμου στην πόλη και στην ύπαιθρο. Εκεί μάλιστα μ’ όλη την προδοτική τους πανοπλία. Ενώ ο Γιαννούλης αναγκάζεται να κρύβεται από χωριό σε χωριό. Δεν τολμάει να εμφανιστεί. Γιατί σκότωσε δεκάδες Γερμανούς-Ιταλούς και εθνοπροδότες. Κι η αντίδραση απειλεί: Σήμερα – αύριο θ’ αρχίσουν οι συλλήψεις. Γιατί; «Γιατί είστε εαμίτες». Κι’ ο λαός; Είναι ο μόνος που δε λογαριάζεται. Και κατάπληχτος, αγαναχτισμένος, εξοργισμένος με οδύνη και σπαραγμό ψυχής, ο καταματωμένος λαός της Λευκάδας, παρακολουθεί την εξέλιξη της εσωτερικής κατάστασης. Κι’ αναρωτιέται ο λαός: Που τραβάμε; που μας οδηγούν; …» (Ο τονισμός είναι δικός μου).

Θάνατος στο φασισμό – Λευτεριά στο Λαό
ΛΑΪΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Ε.Α.Μ. ΛΕΥΚΑΔΑΣ
Χρόνος Α’ | Αριθ. φυλ. 2 | Το φύλλο δραχμές 20 | Υπ. για την ύλη ΒΑΓΓ. ΛΕΚΑΤΣΑΣ | Λευκάδα 21 Απριλίου 1945

Η «Νεανική Φλόγα» ήταν το δεκαπενθήμερο όργανο του τοπικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νεολαίας). Στην αρχή έβγαινε χειρόγραφη, μετά δακτυλογραφημένη και μετά την Απελευθέρωση έντυπη. «Το πρώτο φύλλο βγήκε χειρόγραφο το Μάη του 1943 (ως «όργανο της Νέας Γενιάς»)… Αργότερα με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, έγινε όργανο της «Ν.Ε.» της οργάνωσης αυτής. Την επιμέλεια και το τύπωμα είχε Συντακτική Επιτροπή από τους Νίκο Κ. Κατηφόρη, Τάκη Κόγκα και Πέτρο Αργύρη…», γράφει ο Πανταζής Κοντομίχης.

Από τη «Νεανική Φλόγα» σώζονται κάμποσα φύλλα, τα πρωτότυπα των οποίων πρέπει να βρίσκονται στην Χαραμόγλειο Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη.

ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ
Όργανο της Νέας Γενιάς | Βγαίνει κάθε 15 μέρες
Χρόνος 1ος | Αριθ. φυλ. 4| Τιμή φύλλου δρ. 100 | 1η Ιούλη 1943

ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΛΕΥΤΕΡΗ ΔΟΥΛΕΥΤΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΗ
ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ
ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΝ
ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟ – ΑΡΙΘΜ. ΦΥΛΛΟΥ 1 – 2 ΓΕΝΑΡΗ 1944 – ΤΙΜΗ ΦΥΛΛΟΥ ΔΡΧ. 1000

Όλοι κι όλες στον αγώνα για τη λευτεριά, την ανεξ/σία, τη Δημοκρατία
ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ
ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΟΝ ΛΕΥΚΑΔΑΣ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΤΗ – ΑΡΙΘΜ. ΦΥΛΛΟΥ 2 – 1 ΜΑΡΤΗ 1945 – ΤΙΜΗ ΔΡΑΧΜΕΣ 20

Στο πιο κάτω φύλλο της «Νεανικής Φλόγας» (25 Απρίλη 1945) στη δεύτερη σελίδα και στην στήλη «ΕΠΟΝΙΤΙΚΗ ΖΩΗ» διαβάσαμε και το εξής για το χωριό μας, τη Νικιάνα Λευκάδας:

«–Εξωραϊσμός. Στα Λαζαράτα και στη Νικιάνα οι επονίτες καθαρίσανε τη βρύση του χωριού τους. Αλλού οι επονίτες επιδιορθώσανε δρόμους. Ο κόσμος ικανοποιείται βαθύτατα από τα έργα της επονίτικης νέας γενιάς που γίνεται έτσι πρωτοπόρα εκπολιτιστική δύναμη του χωριού. Τα επονίτικα συνεργεία με το τραγούδι και το γέλιο πρέπει να δουλέψουν μ’ ενθουσιασμό και να φροντίσουν για τον εξωραϊσμό και την καθαριότητα των χωριών…».

ΝΕΟΙ και ΝΕΕΣ: Τα πάντα για τη συντριβή του φασισμού, Τα Πάντα για τη Δημοκρ. αναγέννηση της Ελλάδας μας
ΝΕΑΝΙΚΗ ΦΛΟΓΑ
15)ΘΗΜΕΡΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΟΝ ΛΕΥΚΑΔΑΣ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΤΗ – ΑΡΙΘΜ. ΦΥΛΛΟΥ 5 – 25 ΑΠΡΙΛΗ 1945 – ΤΙΜΗ ΔΡΑΧΜΕΣ 20

Κάντε (διπλό) κλικ για να μεγεθύνετε τις εικόνες…

Ένας δρόμος, μια ιστορία – Οδός Σταύρακα Πανάδα

«Πράξη της 18ης Οκτωβρίου 1819
Εξ ονόματος της Α.Ε. του Μαγγιόρ στρατηγού σερ Φρειδερ. Άδαμ
ιππότου κλπ.

Προκήρυξη

Επειδή απεδείχθη ότι τα πάρα κάτω αναφερόμενα πρόσωπα δηλ. ο Αποστόλης Σταύρακας Πανάδας, Νικολέττος Σταύρακας Βελέντζας, Θωμάς Χαλικιάς, Μηνάς Χαλικιάς, Φίλιππος Ζαβερδινός, Σπύρος Ασπρογέρακας, Νικολός Φωτεινός, Ιωάννης Σκιαδάς ποτέ Δράκου και Ιωάννης Μπέλλας ήταν ένοπλοι και στ’ ανοιχτά ενάντιον της Κυβερνήσεως και στάθηκαν μεταξύ των αρχιυποκινητών της στάσεως που κατεστάλη, και επειδή ο Τοποτηρητής της Α.Ε. του Λόρδου μεγάλου αρμοστού τους έχει ήδη επικηρύξει, κάνει γνωστό με την παρούσα, ότι όλοι εκείνοι που θα αποκαλυφθή ότι τους έδωκαν άσυλο ή τους έκρυψαν, ή που ήθελε γίνει γνωστό ότι το έκαμαν αυτό μετά από τούτη την προκήρυξη, εκείνοι που με οποιοδήποτε τρόπο θα τους δεχτούν ή θα τους κρύψουν ή θα τους βοηθήσουν να διαφύγουν τη δικαιοσύνη της Κυβερνήσεως, θα θεωρηθούν ως αρχηγοί και επαναστάτες και κατά συνέπειαν θα υπόκεινται στην ποινή του θανάτου, σύμφωνα με το στρατιωτικό νόμο, και τα σπίτια τους θα καταστραφούν.
[…]
Και ενώ έχει ήδη προσφερθή αμοιβή εκατό ταλλήρων (αριθ. 100) σε κείνον που θα έπιανε κάθε ένα από τα ειρημένα άτομα, τώρα προσφέρεται αμοιβή χιλίων ταλλήρων (αριθ. 1000) για τη σύλληψη ή για την πληροφορία που θα οδηγήση στη σύλληψη καθενός από τα πέντε επόμενα πρόσωπα: Αποστόλη Σταύρακα Πανάδα, …
[…]
(Από το ιταλικό)».

(Πηγή: Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδας, Τόμος Β’, Αθήνα 1982, Σελ. 278-280) – Οι τονισμοί είναι δικοί μου.

«Η στάσις των Λευκαδίων: Το 1819 οι κάτοικοι της κώμης Καρυάς και Σφακιωτών, μετά τινων πλουσίων της πόλεως συνεννοηθέντες, ηγέρθησαν εις τα όπλα, εξορμήσαντες κατά της πόλεως ίνα καύσωσι τας οικίας των αρχόντων, διότι τους είχαν επιβαρύνει με δυνατούς φόρους. Ο αγγλικός στρατός εκίνησε κατά των στασιαστών, αλλ’ ηττήθη δεινώς, διότι ηγνόει τας τραχείας και δυσβάτους διόδους της εξοχής μας. Αρχηγοί των επαναστατησάντων ήσαν οι τρεις υπό του άσματος αναφερόμενοι χωρικοί, οίτινες μετά την παύσιν της στάσεως, λαβόντες μεθ’ εαυτών και άλλους Λευκαδίους, προσέφυγον εις την γειτνιάζουσαν Ακαρνανίαν· το 1821, δράξαντες τα όπλα, έδραμον εις τον υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα.

	Τρία πουλάκια κάθονται στη ράχη του Διοχάρη,
	το ένα ήταν ο Χαλκιάς, και τ’ άλλο ο Πανάδας,
	το τρίτο το καλύτερο ο Νικολός Βελέντζας.
	Παραπονιόνταν κι έλεγαν βάστα χωριό και χώρα.
	«Τι να βαστάξω, βρες παιδιά κι άχαρα παλληκάρια,
	δεν είν’ ένας, δεν είν’ δυό, είναι μεγάλο ασκέρι.
	Τρεις μέρες κάναν πόλεμο, δεν έχουν άλλα βόλια.
	Διακόσιους εσκοτώσανε, κι εκάψανε και σπίτια».

(Πηγή: Ιωάννης Ν. Σταματέλος, Συλλογή ανέκδοτων ασμάτων της Λευκάδος, ΤΜΗΜΑ Α’ – Ηρωϊκά, «Πλάτων», Τόμος Β’ – Τεύχος ΙΒ’, 1880, Σελ. 400 – 404).

Αυτός λοιπόν ήταν ο Απόστολος Σταύρακας ή Πανάδας, που καταγόταν από την Καρυά. Ένας από τους πρωταρχηγούς της εξέγερσης των Λευκαδιτών αγροτών το 1819 ενάντια στους Άγγλους «προστάτες». Πέρασε κι αυτός, μετά την ανεπιτυχή καταδίωξή του και την επικήρυξη του από τους Άγγλους -όπως εξάλλου και οι περισσότεροι από τους αρχηγούς και πρωταιτίους που γλύτωσαν την αγχόνη- στη Στερεά και πήρε μέρος στην Επανάσταση του 1821. Σκοτώθηκε στις 17 Ιούνη στο Σκουλένι της Μολδοβλαχίας «αγωνιζόμενος με απαράμιλλο ηρωισμό ως αρχηγός εκατό ή εκατόν πενήντα Κρητών και Ηπειρωτών», όπως αναφέρει ο Ροντογιάννης στο πιο πάνω σύγγραμμά του κάνοντας ακόμη την υπόθεση ότι: «Ο Απ. Σταύρακας δεν ήταν επικεφαλής Κρητών -όπως αναφέρει στην περιγραφή της μάχης ο Ιακωβάκης Ρίζος και δημοσίευσε ο Ιωάννης Φιλήμων στο έργο του «Δοκίμιον Ιστορικόν της Ελληνικής Επαναστάσεως», (Αθήναι 1861)- αλλά ομάδος Σφακισάνων (κατοίκων δηλαδή του χωριού Σφακιώτες) και άλλων Λευκαδίων. Επειδή αυτοί όλοι ακούονταν με τ’ όνομα Σφακιώτες, γιατί λεγόταν πως κατάγονταν από τους Σφακιώτες, νομίστηκαν για Κρητικοί. Οι Κρητικοί δε θα λέγονταν ποτέ Σφακιώτες, και θα ‘ταν λίγο παράξενο Κρητικοί να έχουν επί κεφαλής ένα και μοναδικό Λευκαδίτη, που ήταν εκεί επάνω».

Ο Απόστολος Σταύρακας θα ήταν γύρω στα 27 του χρόνια όταν σκοτώθηκε. Ο Ροντογιάννης είχε κάνει και μια ευχή γράφοντας τότε τα εξής στο προαναφερόμενο βιβλίο του: «Νομίζομε πως πρέπει να εντοπισθεί η οικογένειά του στην Καρυά. Θα ‘ναι τιμή μεγάλη για τους απογόνους της».

Δεν ξέρω όμως αν πράγματι έγινε στο παρελθόν κάποια προσπάθεια για τον εντοπισμό επιζώντων ενδεχόμενα απογόνων της οικογένειας του Σταύρακα Πανάδα.

========================================================

Πηγή:
Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, Τόμος Β’, Αθήνα 1982
Ιωάννης Ν. Σταματέλος, Συλλογή ανέκδοτων ασμάτων της Λευκάδος, ΤΜΗΜΑ Α’ – Ηρωϊκά, «Πλάτων», Τόμος Β’ – Τεύχος ΙΒ’, 1880, Σελ. 400 – 404

Η ιστορική φυσιογνωμία της Λευκάδας

Αναδημοσίευση από το περιοδικό

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ, τχ. 103

Μαρία Λαμπρινού
Αρχιτέκτων

Η ιστορία της πόλης της Λευκάδας, πρωτεύουσας του νησιωτικού συμπλέγματος, που απαρτίζει τον ομώνυμο νομό, χάνεται στους μεσαιωνικούς χρόνους, αλλά είναι ακόμα ελάχιστα γνωστή και ακόμα λιγότερο τεκμηριωμένη. Πλημμελώς έχει μελετηθεί επίσης η ιστορική δομή του πολεοδομικού ιστού της και η φυσιογνωμία των σπιτιών της. Για το λόγο αυτό κάθε βλάβη του πυκνοδομημένου ιστορικού κέντρου της αφανίζει στοιχεία της ιστορίας και αποβαίνει μοιραία για την τεκμηρίωση της εξέλιξης του μόνου από τα τρία εξώμπουργκα της μεσαιωνικής πρωτεύουσας του νησιού, που διατηρείται μέχρι σήμερα. Δυστυχώς, η ραγδαία εξελισσόμενη ανοικοδόμηση και η αντικατάσταση των παλαιών με νέα υλικά, καταρρακώνει την ιστορική ταυτότητα της ιδιότυπης αντισεισμικής αρχιτεκτονικής και της πολεοδομικής υπόστασής της και ανατρέπει την ισορροπία μεταξύ αυθεντικού και κίβδηλου¹ αρχιτεκτονικού έργου, εις βάρος του πρώτου.

H πόλη είναι κτισμένη σε ακρωτήρι της προσχωσιγενούς πεδιάδας της Λευκάδας, κοντά στη βόρεια έξοδο του πορθμού, που χωρίζει τη Στερεά Ελλάδα από το νησί και αναπτύσσεται σε χαμηλό υψόμετρο πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, σε ένα τοπίο με έντονες εναλλαγές κατάφυτων πεδιάδων και απότομων ορεινών όγκων. O μοναδικός κεντρικός δρόμος, που από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1479-1684) διατηρεί την ονομασία και τη χρήση του «παζαριού», τη διατρέχει με κατεύθυνση βορρά-νότου, ενώ ένα πυκνό δίκτυο από στενούς δρόμους οδηγεί απ’ αυτόν προς την ανατολική και δυτική παραλία και υφαίνει τον πυκνοδομημένο πολεοδομικό ιστό της.

Η Λευκάδα, γνωστή από τα ενετικά έγγραφα και ως Αμαξική, αναδυόταν από τα νερά της λιμνοθάλασσας. Η χαμηλή δόμηση, η πολυμορφία των μικρών όγκων και η πολυχρωμία των όψεων δημιούργησαν στο πέρασμα των αιώνων, από την ίδρυσή της, στις αρχές του 14ου αιώνα, μέχρι σήμερα, μια πολύ ενδιαφέρουσα αρμονική οικιστική σύνθεση. Ο αντικατοπτρισμός των θαλασσινών μετώπων σταμάτησε όταν κατασκευάστηκε η περιφερειακή οδός της πόλης. Τα μέγαρα των αριστοκρατικών οικογενειών μετατράπηκαν σε ξενοδοχεία και τα φτωχικά ξύλινα σπίτια των ψαράδων και επιτηδευματιών σε σύγχρονες τριώροφες πολυκατοικίες από μπετόν. Η αλλοίωση του ιστορικού κέντρου συνεχίζεται σε γοργούς ρυθμούς κατ’ εφαρμογή μιας νομοθεσίας πολλαπλών επιλογών, η οποία χάριν μιας οικονομικής ευρωστίας, που απολαμβάνουν γηγενείς και νέοι επενδυτές, δρα εις βάρος της ευρωπαϊκής ιστορίας, καταστρατηγώντας σαφείς νόμους και διεθνείς κανονισμούς για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και του ιστορικού και φυσικού περιβάλλοντος.

Αξιόλογα αρχιτεκτονικά μέτωπα με παλαιά διώροφα κτίρια συναντά κανείς ακόμα σήμερα στις παλαιές της γειτονιές, «στου Πουλιού» δυτικά και «στης Αγίας Κάρας» ανατολικά. Τα λιτά νεοκλασικά μορφολογικά χαρακτηριστικά τους έχουν προσαρμοστεί στις ανάγκες της μοναδικής αντισεισμικής αρχιτεκτονικής της πόλης. Πρόκειται για ένα ιδιοφυές σύστημα μικτής δόμησης με λίθους στο ισόγειο και ξύλο στους ορόφους, που δοκιμάστηκε στην πράξη κατά τον ισχυρότατο σεισμό του 1825, και κωδικοποιήθηκε σε οικοδομική νομοθεσία επί Αγγλοκρατίας (1810-1864). Χαρακτηριστικά δείγματα παραδειγματικής κατασκευής είναι τα επώνυμα κτίρια του παλαιού Δημαρχείου (παλαιότερα Δικαστηρίου) και του Γυμνασίου Λευκάδας, που κτίστηκαν ως κατοικία και Τοποτηρητήριο του άγγλου Αρμοστή στη Λευκάδα. Λιγότερο γνωστά και κατεστραμμένα πλέον διατηρούνταν μέχρι πριν λίγα χρόνια, απέναντι από τα παραπάνω μέγαρα, οι ισόγειες κατοικίες άπορων σεισμοπαθών κατά μήκος του δρόμου.

H πόλη της Λευκάδας και το φρούριο όπως φαίνεται από τα δυτικά

Oι οικοδομικές άδειες της περιόδου 1825-1864, που απόκεινται και φυλάσσονται στο Ιστορικά Αρχείο Λευκάδας, φιλοτεχνήθηκαν από γνωστούς επτανήσιους ζωγράφους, όπως ο Σπυρίδων Βεντούρας, και έχουν αποτελέσει στο παρελθόν αντικείμενο μελέτης διαφόρων ερευνητών. Στα σχέδια λοιπόν των οικοδομικών αυτών αδειών αναγράφεται στον τίτλο η χαρακτηριστική φράση: vuol riedificare sopra l’identica pianta, που σημαίνει ότι το νέο κτίριο διατήρησε το περίγραμμα της αρχικής ιδιοκτησίας του.

Πυρήνα της σημερινής πόλης Λευκάδας αποτέλεσε το προάστιο (Vorstadt) του βυζαντινού οχυρού της Αγίας Μαύρας, η ίδρυση του οποίου ανάγεται στον 14ο αιώνα μ.Χ. Oι οικιστές του ήταν αλιείς, στην υπηρεσία του ενετού εμπόρου και φεουδάρχη της Λευκάδας Graziano Zorzi (1343-1362), και εργαζόμενοι στις γειτονικές αλυκές, που ιδρύθηκαν επί των ημερών του παλατινού κόμη και δούκα της Λευκάδας Carlo de Tocchis, κατά την πρώτη δεκαετία του 15ου αιώνα,² στη θέση του σημερινού λιμανιού αναψυχής.

O οικισμός της Αμαξικής, όπως ήταν η παλαιότερη ονομασία της πόλης της Λευκάδας, είναι το μοναδικό από τα τέσσερα βυζαντινά προάστια της Αγίας Μαύρας, που έχει διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας.³ Η εξέλιξη της πόλης αναγνωρίζεται ακόμα πολύ εύκολα σε αεροφωτογραφίες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού.⁴

Η εξέλιξη του πολεοδομικού ιστού και η ιστορικότητα των πολλών κτισμάτων της πόλης τεκμηριώνεται από πρωτότυπες πηγές, που απόκεινται στο τοπικό ιστορικό αρχείο. Πρόκειται για έγγραφα, επιστολές, αναφορές και διατάγματα, που σχετίζονται με την οικιστική δραστηριότητα στην πόλη κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας⁵ και της Αγγλοκρατίας, κατάστιχα απογραφών, σχέδια αποτύπωσης της πόλης, οικοδομικές άδειες της περιόδου 1825-1865 και κτιρίων, που έχουν ταυτιστεί σε μεγάλο ποσοστό με υφιστάμενα. Τα κτίρια αυτά κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τον αντισεισμικό κανονισμό.⁶

Oι μέχρι τώρα κηρύξεις για την προστασία του οικισμού έχουν ως κριτήριο τα ιδιότυπα μορφολογικά και τυπολογικά χαρακτηριστικά της τοπικής αρχιτεκτονικής. Άξια ιδιωτικής φροντίδας και κρατικής μέριμνας και συνδρομής είναι η διατήρηση της αυθεντικότητας των ιστορικών κτισμάτων και του μοναδικού τρόπου επίλυσης των προβλημάτων θεμελίωσης σε ελώδες έδαφος υπό το καθεστώς της έντονης σεισμικότητας της περιοχής. Η πολεοδομική οργάνωση εξάλλου της σημερινής Λευκάδας αποτελεί την απόδειξη της μεσαιωνικής προέλευσης του οικισμού. Η άποψη ότι η πόλη δημιουργήθηκε μετά το 1684,⁷ σε μια περιοχή ευτελών καλυβών από ξύλο, έχει επικρατήσει άκριτα, δεδομένου ότι όλες οι ενετικές πηγές αναφέρονται στην προ της χρονολογίας αυτής οργανωμένη οίκηση⁸ στην ίδια θέση. Το γεγονός επιβεβαιώνουν τα τοπωνύμια, «στου Φραγκιού» και «στου Μπέη»,⁹ που διατηρούνται μέχρι σήμερα στην ανατολική παραλία της πόλης αποδεικνύοντας την εγκατάσταση τιμαριούχων στον τόπο σε αντίστοιχες χρονικές περιόδους της φράγκικης (1300-1479) και της τούρκικης (1479-1684) κατοχής.

Άλλωστε από αρχειακές πηγές γνωρίζουμε ότι ο δούκας της Λευκάδας Κάρολος Τόκκος, παραχώρησε πριν από το 1429, στις οικογένειες Φερεντίνου και Γαζή εδαφονόμια στην παραλία της Λευκάδας,¹⁰ ενώ αργότερα, στις 10 Σεπτεμβρίου 1476, ο Πάπας Σίξτος VI¹¹ υπέγραψε περγαμηνή, με την οποία χορηγήθηκε στον αρχιδεσπότη, δούκα Λευκάδας και κόμη Κεφαλληνίας και Ζακύνθου, Λεονάρδο Τόκκο η άδεια ίδρυσης ναού αφιερωμένου στη λατρεία του Αγίου Δημητρίου, καθώς και το δικαίωμα διαχείρισης των προσόδων του.¹² Ο ίδιος ναός αναφέρεται σε έγγραφα της περιόδου της Τουρκοκρατίας (1479-1684) ως μετόχι της μονής Αγίου Γεωργίου Σκάρων και σε αυτόν κληροδοτούνται περιουσίες χριστιανών και μουσουλμάνων, όπως αποδεικνύεται από σχετικά έγγραφα του Κρατικού Ιστορικού Αρχείου Λευκάδας¹³

Με τις αποσπασματικές αυτές πληροφορίες δεν τεκμηριώνεται βέβαια η παλαιότητα του πυρήνα της πόλης, αλλά δίδεται το έναυσμα για περισσότερο σώφρονα και υπεύθυνη διαχείριση του διεθνούς ενδιαφέροντος πολιτιστικού αυτού αγαθού, βυζαντινής και μεταβυζαντινής προέλευσης. Η πόλη, σε πείσμα των πολλών καταστροφών που έχει υποστεί από φυσικά και ανθρωπογενή αίτια, διατηρεί αδιάσειστα τα πειστήρια της ιστορικότητάς της, αποτυπωμένα στην πολεοδομική συγκρότησή της και στη μορφολογική εξέλιξη των
επιμέρους αρχιτεκτονημάτων της.

Tο παραλιακό μέτωπο της πόλης στα μέσα του 19ου αιώνα

Tο ίδιο μέτωπο της πόλης σήμερα

Φωτογραφική λήψη της πόλης από αέρος¹⁴ αποτυπώνει τη σημερινή κατάσταση του πολεοδομικού ιστού και αποδεικνύει την καλή διατήρηση της μορφής που είχε η πόλη στην Ενετοκρατία, όταν ο ενετός μηχανικός Santo Semitecolo την αποτύπωσε το 1723, προκειμένου να συντάξει το κτηματολόγιο της πόλης. Από την αποδελτίωση και την ανάλυση των καταστίχων της απογραφής, προέκυψαν αρκετά συμπεράσματα για την εξέλιξη της πόλης και την τεκμηρίωση πληροφοριών σχετικά με ακόμα παλαιότερες ιστορικές περιόδους. Με τον τρόπο αυτό επιβεβαιώνεται η θέση, η έκταση και το σχήμα του οικιστικού μορφώματος, που στη διάρκεια των αιώνων εξελίχθηκε στη σημερινή πρωτεύουσα της Λευκάδας. Η μορφή των σπιτιών, μετά την πρώτη εικοσαετία του 19ου αιώνα, μας είναι γνωστή από τα σχέδια οικοδομικών αδειών, που εκδόθηκαν από την αρμόδια Υπηρεσία της Αγγλικής Αρμοστείας κυρίως μετά το σεισμό του 1825.¹⁵ Ποια ήταν όμως η μορφή των σπιτιών της πόλης πριν από τον καταστρεπτικό αυτό σεισμό;

Τα αρχιτεκτονικά πρότυπα στην Αμαξική, κατά τον 17ο-18ο αιώνα, δεν διέφεραν από εκείνα των λιγοστών κτισμάτων, που διατηρήθηκαν στο εσωτερικό του φρουρίου, λόγω νέων χρήσεων, που τους αποδόθηκαν από τους Ενετούς. Η αρχειακή τεκμηρίωση του φρουρίου είναι σαφώς καλύτερη από εκείνη του προαστίου της Αμαξικής, έτσι οι ελάχιστες και μάλλον αναξιόπιστες απεικονίσεις του οικισμού της Αμαξικής πριν από τον 19ο αιώνα δεν επιτρέπουν την εξαγωγή τεκμηριωμένων συμπερασμάτων. Eπομένως κάνοντας την παραδοχή ότι τα αρχιτεκτονικά πρότυπα και ο τρόπος δόμησης του οικισμού της Αμαξικής ήταν ανάλογα με εκείνα του φρουρίου, για το οποίο υπάρχει καλύτερη τεκμηρίωση, οδηγούμαστε σε αναζήτηση απεικονίσεων όψεων κτιρίων, που περιβάλλουν τις κεντρικές παραστάσεις των πινάκων κατά την αντίστοιχη εποχή. Μια από τις σημαντικότερες πηγές γνώσης για τη μορφολογική αυτή αναζήτηση είναι ένας πίνακας του 1723, του ελληνικής καταγωγής ζωγράφου Spiridion Zerbini, που αφηγείται την υποδοχή η οποία έγινε στον νεοαφιχθέντα Τακτικό Προβλεπτή Antonio Morosini, στο φρούριο της Λευκάδας.¹⁶

H βόρεια πλευρά της κεντρικής πλατείας στις αρχές του 20ού αιώνα

Στον πίνακα αυτό αναγνωρίζονται οι προσόψεις κτισμάτων γνωστών από σχέδια κατόψεων του φρουρίου, έργα των εντεταλμένων μηχανικών της Βενετίας, όπως ήταν η κατοικία του στρατιωτικού διοικητή της Λευκάδας, ο ορθόδοξος ναός της Αγίας Μαύρας, στη νέα θέση που κατέλαβε μετά το σεισμό του 1743, η κατοικία του έλληνα εκπροσώπου της ορθόδοξης εκκλησίας, τα παλάτια του Τακτικού και Έκτακτου Προβλεπτή, ο λατινικός ναός του Παντοκράτορα, το καθολικό μοναστήρι των απομάχων, το κρατικό αρχείο και το δημόσιο ταμείο. Από τις μορφές των κτισμάτων που απεικονίζονται¹⁷ διαπιστώνουμε ότι στο φρούριο, τον 18ο αιώνα, συνυπήρχαν χαρακτηριστικά ενετικά στρατιωτικά κτίρια, οθωμανικά, αλλά και φράγκικα¹⁸ οικήματα.

Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των όψεών τους αναγνωρίζονται σε κτίσματα της Λευκάδας του 19ου αιώνα, που έχουν διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας. Η περαιτέρω σύγκρισή τους με κτίρια από την περιοχή της λιμνοθάλασσας της Βενετίας ανοίγει ένα νέο πεδίο έρευνας αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος αλλά και μεθόδων για τη συνετή ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της Λευκάδας.

Στη διαχρονική πόλη της Λευκάδας, με το πλούσιο και ιδιότυπο αρχιτεκτονικό παρελθόν, η επιλεκτική διατήρηση ελάχιστων αυθεντικών κηρυγμένων διατηρητέων κτιρίων, όχι μόνο παραποιεί την πραγματική ιστορία της πόλης, αλλά προκαλεί δυσαναπλήρωτα κενά μνήμης με οριστική απώλεια των λίγων τεκμηρίων που απέμειναν από το παρελθόν. Παρελθόν, που θεωρούμε τιμή μας να μας ανήκει και να προβάλλουμε στους τουριστικούς οδηγούς, αλλά να αρνούμαστε να ζήσουμε αρμονικά μαζί του, απολαμβάνοντας τη γαλήνια ισορροπία της ανθρώπινης κλίμακας της πόλης και της ηρεμίας του τοπίου που την περιβάλλει και την υποστηρίζει.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Κατά την αναπαραγωγή της μορφής μεμονωμένων στοιχείων ιστορικής αρχιτεκτονικής με υλικά και τέχνη ξένα προς αυτή, δημιουργείται κίβδηλο αρχιτεκτονικό έργο.
2. Σ. Ασδραχάς, Πατριδογραφήματα, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2003, σ. 314-315· M. Lambrinou / H. Mitsakou , «Marais salants de Leucade», une mention speciale du prix international Melina Mercouri pour la sauvegarde et la gestion des paysages culturels (UNESCO-Gr ce) 1999· M. Λαμπρινού, «Oι Αλυκές της Λευκάδας», Αρχαιολογία 49 (1993), σ. 61- 69.
3. Π. Ροντογιάννης, «Oι πρωτεύουσες της Λευκάδας», Επετηρίδα Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τ. Ζ΄, Αθήνα 1988, σ. 169-195.
4. Μ. Λαμπρινού, «Oικοδομικός και πολεοδομικός προγραμματισμός – δημόσια έργα στην Αγγλοκρατούμενη Λευκάδα», Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου Ιστορίας: Το Ιόνιο Κράτος 1815-1864, Κέρκυρα 1988, Αθήνα 1997, σ. 230-236 και ιδιαίτερα το σχέδιο 1.
5. Μ. Λαμπρινού, «Αμαξική: ένα μεσαιωνικό προάστιο γίνεται πρωτεύουσα της Λευκάδας», Πρακτικά του ΣΤ΄ Πανιονίου Συνεδρίου του Κέντρου Μελετών Ιονίου, Ζάκυνθος 1997, Αθήνα 2002, σ. 327-338.
6. Λαμπρινού, «Oικοδομικός και πολεοδομικός προγραμματισμός…», ό.π.
7. Έτος κατάληψης του νησιού από τους Ενετούς.
8. Λαμπρινού, «Αμαξική: ένα μεσαιωνικό προάστιο…», ό.π.
9. Π. Ροντογιάννης, Ιστορία της Λευκάδας, Aθήνα 1980, τ. Α΄, σ. 398. Ο τίτλος του Μπέη αποδίδεται στον Διοικητή του Φρουρίου της Λευκάδας και τιμαριούχου της περιοχής των φράγκικων αλυκών. Bλ. Λαμπρινού, «Oι Αλυκές της Λευκάδας…», ό.π. Στα ενετικά σχέδια του 1740 το ίδιο οίκημα αναφέρεται ως «casa del conte Dusmani», του ενετού μισθωτή των κατεστραμμένων σήμερα αλυκών της πόλης.
10. Προνόμια παραχώρησε ο Κάρολος Τόκκος στις οικογένειες Γαζή και Φερεντίνου και παραπέμπει στο Libro proclami, αρ. 9, προκήρυξη 28. Το 1684 στην προκήρυξη για την ενοικίαση του ιχθυοτροφείου, αναφέρεται ως όριο του ιχθυοτροφείου η ιδιοκτησία του Γεώργιου Γαζή «στο τέλος της γέφυρας». Από το κτηματολόγιο του 1723 δεν προκύπτει ιδιοκτησία Γαζή στην Αμαξική και έτσι φαίνεται ότι η ιδιοκτησία αυτή βρισκόταν στα όρια του προαστίου Έξω Βαρός, κοντά στη γέφυρα του υδραγωγείου. Aντίθετα αναφέρεται ιδιοκτησία Φερεντίνου στην Aμαξική, στην περιοχή της γέφυρας.
11. A. Allogato, Αrchivi privati della familia di Tocchi, αρ. 59 των ιδιωτικών αρχείων της οικογένειας των Τόκκων.
12. O ναός βρίσκεται σε θέση πλησίον των αλυκών, που ίδρυσε ο πρόγονός του, Κάρολος Τόκκος.
13. Ροντογιάννης, Ιστορία της Λευκάδας, ό.π., σ. 437-440: «Διαθήκη του παπά-Συμεών Κονιδάρη (1626)». Η δοξασία ότι ο ναός, που ίδρυσε ο Λεονάρδος Τόκκος δύο χρόνια πριν από την κατάκτηση της Λευκάδας από τους Τούρκους, ήταν πρόχειρης κατασκευής στερείται ιστορικής τεκμηρίωσης. Αντίθετα φαίνεται ότι πρόκειται για ύστατη προσπάθεια προβολής της χριστιανικής θρησκείας, ως συνενωτικού μέσου, έναντι του επερχόμενου μουσουλμανικού επεκτατισμού και ως τέτοιο όφειλε να είναι σταθερό και να διαθέτει μνημειακή υπόσταση.
14. Της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού.
15. Φυλάσσονται στο Κρατικό Ιστορικό Αρχείο Λευκάδας.
16. Σήμερα στη διάθεση των ερευνητών υπάρχει μόνο η εικόνα του πίνακα σε κατάλογο έκθεσης του 1940, στην οποία επρόκειτο να εκτεθεί. Σχετικά με την τύχη του πίνακα, βλ. Anastasia Stouraiti, La Grecia nelle Raccolte della Fondazione Querini Stampalia, Venezia 2000, σ. 241-242.
17. Κτίρια του μοναστηριού των Δομινικανών μοναχών, το στρατιωτικό νοσοκομείο, στρατώνες, μαγειρεία, τα παλάτια των προβλεπτών, κ.λπ.
18. O περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή επισκέπτεται το φρούριο το 1668 και αναγνωρίζει στον οχυρωμένο οικισμό πολλά λιθόκτιστα μεγάλα σπίτια «από την εποχή των απίστων», που είχαν κατοικηθεί από Τούρκους.

The Historic Physiognomy of the Island of Lefkada – Maria Lambrinou

The history of the city of Lefkada, the capital of the insular complex that constitutes the homonymous county, although goes back to the medieval age, is even today barely known and even less documented. The historic structure of its urban web and the physiognomy of its houses have also been studied inadequately. For this reason every damage of its densely built historic center destroys elements of its past and history and turns out to be fatal for the documentation of the evolution of the only preserved suburb, from the originally three, of the medieval capital of the island. The rapidly developing building activity and the replacement of the traditional by modern building materials has unfortunately dishonored the historic identity of the characteristic anti-seismic architecture and the urban profile of the city and has reversed the balance between authentic and false architectural work at the expense of the former.

Πηγή:
http://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDFofIssues/2315.pdf (αρχείο τύπου pdf – Μέγεθος αρχείου 344 KB)

Το ιστορικό της μάζωξης των κλεφταρματολών το 1807 στη θέση «Μαγεμένου» στη Νικιάνα Λευκάδας

Αρχίζουν απόψε και ολοκληρώνονται αύριο οι  διήμερες πολιτιστικές εκδηλώσεις, αφιερωμένες στην «1η Συνέλευση των οπλαρχηγών το 1807» στη Λευκάδα υπό τον Ιωάννη Καποδίστρια και το μητροπολίτη Άρτας Ιγνάντιο, που διοργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νικιάνας «οι Σκάροι». Όπως έχουμε αναφέρει σε άλλη ανάρτηση οι εκδηλώσεις αυτές «Μνήμης και Τιμής» ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του συλλόγου για πρώτη φορά πριν από δύο χρόνια και ευελπιστούν να γίνουν θεσμός για τα πολιτιστικά δρώμενα του χωριού μας, πόλος προσέλκυσης ντόπιων και ξένων επισκεπτών.

Το μνημείο στη θέση «Μαγεμένου» Νικιάνας, αφιερωμένο στη μάζωξη των οπλαρχηγών τον Ιούλη του 1807.

Παρεμπιπτόντως να πω κάτι και σ’ όσους σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, λίγοι ευτυχώς, εκφράζουν την άποψη ότι δεν θα έπρεπε να γιορτάζονται αυτού του είδους τα ιστορικά γεγονότα. Με το σκεπτικό μάλιστα ότι το ίδιο γινόταν στα χρόνια της εφτάχρονης δικτατορίας. Κατ’ αρχάς διαφορετικές οι αφετηρίες. Έπειτα, γνωρίζοντας νομίζω την πραγματική ιστορία του τόπου μας, ιδιαίτερα σήμερα που έχουν έρθει τα πάνω κάτω και επιχειρείται το ξαναγράψιμό της, διδασκόμαστε απ’ αυτή, βγάζουμε τα αναγκαία συμπεράσματα για το μέλλον. Η γνώση της ιστορίας είναι με λίγα λόγια δύναμη, δυνατό χαστούκι στις λογικές της καλλιεργούμενης μοιρολατρίας και της υποταγής. Μια χούφτα ήταν αυτοί που συγκεντρώθηκαν τότε στου «Μαγεμένου», με κοινό όμως όραμα και σκοπό. Απέναντί τους η οθωμανική αυτοκρατορία, οι συμβιβασμένοι με την παλιά εξουσία δικοί μας, οι κοτζαμπάσηδες δηλαδή, και ο τότε πλανητάρχης Μέτερνιχ με την «Συμμαχία» του. Στο τέλος όμως τα κατάφεραν μια χαρά όπως φάνηκε.

Ας δούμε όμως λίγο τα ιστορικά γεγονότα αυτής της  μάζωξης των οπλαρχηγών, όπου τα σκόρπια μπουλούκια ενώθηκαν για πρώτη φορά κάτω από ένα κοινό σκοπό, την απελευθέρωση της σκλαβωμένης Ελλάδας. Γεγονός που ενδεχόμενα να μην έχει εκτιμηθεί όσο θα  ‘πρεπε από τους ιστορικούς ερευνητές. Ο Βαλαωρίτης πάντως γράφοντας ότι στη συγκέντρωση αυτή «οι Κλέφτες μετεμορφώθησαν εις Κλεφτουριάν» φαίνεται να είχε πιάσει τη σπουδαιότητα της μάζωξης.

Στα 1800 η Λευκάδα ανήκε, μετά το διώξιμο των Δημοκρατικών Γάλλων από τους Ρωσότουρκους, στο πρώτο Ελληνικό Κράτος που σχηματίστηκε μετά την πτώση της Πόλης το 1453, στην Επτάνησο Πολιτεία. Το κράτος αυτό, ως δημιούργημα των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής εκείνης, ήταν ημιανεξάρτητο, υποκείμενο «τίτλω κυριαρχίας» στην Πύλη, υποτελή δηλαδή στον Τούρκο σουλτάνο, ενώ η προστασία των θρησκευτικών δικαιωμάτων των κατοίκων του είχε ανατεθεί στον αυτοκράτορα της Ρωσίας. Ένα προτεκτοράτο με λίγα λόγια, όπως απ’ αυτά που δημιουργούνται και σήμερα, στα πλαίσια του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής μας. Η συνεργασία όμως των Ρωσότουρκων στα Επτάνησα κράτησε πολύ λίγο διάστημα. Στα 1806 άρχισε ο πόλεμος των δύο πρώην συμμάχων.

Έτσι φτάνουμε στο σημείο η Λευκάδα να απειλείται άμεσα με κατάληψη από τους Τούρκους, υπό τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Αυτός, «ο Αλής ο Τεπελενλής, ο υιός της Χάμκως, ο αδελφός της Καϊνίτζας, ο διαβόητος βεζίρης των Ιωαννίνων …άγων δισμυρίους Αλβανούς» -κατά τον εθνικό μας ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη- είχε αρχίσει ήδη από το χειμώνα του 1807 την πολιορκία του νησιού με σκοπό να το καταλάβει. Βλέποντας τον κίνδυνο, η κυβέρνηση των Ιονίων Νήσων υπό τον Ρώσο κόμη Μοντσενίγο, που ήταν Γενικός Διοικητής Επτανήσου, στέλνει τον Ιωάννη Καποδίστρια ως «έκτακτον Επίτροπον της Κυβερνήσεως» με σκοπό να οργανώσει την άμυνα του νησιού. Ο Καποδίστριας αποβιβάζεται στη Λευκάδα στις 27 Μάη 1807, έχοντας μαζί του το Γάλλο μηχανικό Μισσώ και τον μητροπολίτη Άρτας Ιγνάντιο, που είχε οριστεί από το Μοτσενίγο ως συνεργάτης του Καποδίστρια. Ο Ιγνάντιος έφερε μαζί του και ένα σώμα εθελοντών από το Σούλι, ενώ μαζί με τον Καποδίστρια ή λίγο μετά απ’ αυτόν, έφτασαν στη Λευκάδα και 300 Ρώσοι στρατιώτες.

Λεπτομέρεια από τοιχογραφία του Θεόφιλου των αρχών του 20ού αι. «O ατρόμητος Kατσαντώνης», που ξαποσταίνει στη σκιά ενός δέντρου παίζοντας ταμπουρά. Mουσείο Eλληνικής Λαϊκής Tέχνης, Αθήνα.

Από τις πρώτες ενέργειες του Καποδίστρια ήταν να καλέσει σε βοήθεια για την άμυνα της Λευκάδας τους πιο ακουστούς οπλαρχηγούς της Ηπείρου και της Αιτωλοακαρνανίας. Ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του πολλοί απ’ αυτούς, όπως ο «φοβερός» Κατσαντώνης, ο οποίος για να κατέβει στη Λευκάδα αναγκάζεται να δίνει συνεχώς μάχες με τους Τούρκους και κοντά στο μοναστήρι της Τατάρνας, στην τοποθεσία «στου Μανώλη το Γιοφύρι», θα χάσει σε μια μάχη το πρωτοπαλίκαρό του, τον καπετάν Δίπλα, ο «συνετός και ανδρείος» Κίτσος Μπότσαρης, οι οποίοι και αναφέρονται από τον Καποδίστρια στην έγγραφη αναφορά του προς την Κυβέρνηση. Επίσης ο Βλαχάβας, ο Τζαβέλας, ο Καραΐσκος, ο Νικοτσάρας, ο Γρίβας, ο Περαιβός, ο Αναγνωσταράς, ο Σκυλοδήμος, ο Κουμπάρης, ο Βαρνακιώτης, ο Μπουκουβάλας, ίσως ο Κολοκοτρώνης κ.ά. Όλοι αυτοί συγκεντρώθηκαν με τον Καποδίστρια, τον Άρτας Ιγνάντιο και τον Λευκάδας Παρθένιο στην ακτή του Μαγεμένου στη Νικιάνα Λευκάδας. Απέναντί τους ο Αλής με πάνω από 10.000 Τουρκαλβανούς να ετοιμάζεται για την αποβίβαση και την επίθεση ενάντια στη Λευκάδα.

Γράφει ο Βαλαωρίτης: «Αλλά το μαγαλήτερον, το θαυμαστότερον, το ελληνικώτερον κατόρθωμα του αείμνηστου Καποδιστρίου υπήρξεν η εν Λευκάδι συγκέντρωσις όλων των ενδοξοτέρων Καπετανάτων της Ρούμελης προς υπεράσπισιν της κινδυνεούσης Λευκάδος, και ο αδελφικός σύνδεσμος, όστις προέκυψεν εκ της συγκεντρώσεως ταύτης μεταξύ των σημαντικοτέρων οπλαρχηγών της δουλωμένης Ελλάδος. Οι Κλέφτες μετεμορφώθησαν εις Κλεφτουριάν, δηλαδή απέβαλον την ιδέαν της ατομικής και κεχωρισμένης κατά των εχθρών αντιδράσεως και συνησπίσθησαν και συνετάχθησαν υπό την αρχηγία του Κατσαντώνη εις στρατόν εθνικόν, εν και μόνον έχοντα σύνθημα, άσπονδον κατά των τυράννων της πατρίδας πόλεμον, ένα και μόνον σκοπόν επιδιώκοντα, την απελευθέρωσιν της βασανιζομένης μητρός των».

Ο ίδιος ο Καποδίστριας γράφει στην αναφορά του προς την Κυβέρνηση της Επτανήσου Πολιτείας για τη συγκέντρωση στου Μαγεμένου: «Ο σεβασμιώτατος Ιγνάντιος, μολονότι επισφαλούς υγείας, επήγε στην εξοχή στη θέση που λέγεται Μαγεμένο, και κατασκήνωσε κάτω από τα δένδρα των κήπων που είναι εκεί, ανάμεσα στους ανδρείους οπαδούς του, που ξεπερνούσαν τους 400. Η μέρα ήταν ωραιοτάτη. Καθισμένοι κάτω από την πλατειά σκιά μιας φουντωμένης καρυδιάς, ο σεβασμιώτατος Ιγνάντιος, ο στρατηγός Παπαδόπουλος κι εγώ, περιτριγυριστήκαμε από τους Έλληνες καπεταναίους, και μάλιστα το συνετό και ανδρείο Μπότσαρη, το φοβερό Κατσαντώνη και μερικούς άλλους, που δεν είναι εύκολο να συγκρατήση κανείς τα όχι συνηθισμένα ονόματά τους. Αυτό τον πρώτο κύκλο πλαισίωναν οι υπόλοιποι σε κύκλο επίσης καθισμένοι. Περιμέναμε το πρωί ακούοντας από τους πιο εύγλωττους τη διήγηση των κατορθωμάτων τους, που την ακολούθησε ένα γεύμα, που είχε όλα τα χαρακτηριστικά των ηρωικών συμποσίων που έψαλε ο Όμηρος, τέλος, μουσική, τραγούδι και χορός…».

Αυτή λοιπόν ήταν η συγκέντρωση των κλεφταρματωλών στου Μαγεμένου, στη Νικιάνα Λευκάδας και «όπου οι συγκεντρωμένοι ωρκίστηκαν ν’ αγωνιστούν για την ελευθερία όλης της σκλαβωμένης τότε πατρίδας μας». Πρέπει να σημειώσουμε τέλος, ότι με τη συγκέντρωση τόσων σημαντικών δυνάμεων το καλοκαίρι του 1807 στη Λευκάδα, ο Αλής έχασε τις ελπίδες του για να πάρει το νησί με πόλεμο αποφεύγοντας κάθε είδους πολεμική επιχείρηση. Στις 8 Ιούλη 1807 θα υπογραφεί τέλος η συνθήκη του Τιλσίτ, όπου οι Ρώσοι αναγκάζονται να εκχωρήσουν τα Επτάνησα στη Γαλλία. Είναι η εποχή της κατοχής της Λευκάδας και των άλλων νησιών του Ιονίου από τους Αυτοκρατορικούς Γάλλους.

======================================================

Πηγή:
Π. Γ. Ροντογιάννης, Ιστορία της νήσου Λευκάδος, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1982
Α. Βαλαωρίτη Άπαντα, Γ. Μέρμηγκας, Ιστορικές Εκδόσεις Λογοτεχνίας
Πανταζής Κοντομίχης, Ο τύπος της Λευκάδας 1800-1987, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2003
Σπύρος Π. Σούνδιας, Άνθρωποι και Τόποι της πατρίδας μου, Αθήνα 1999
Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών

To παράρτημα της ΠΕΑΕΑ Λευκάδας συμμετέχει στο γιορτασμό της 65ης επετείου της Μάχης της Αμφιλοχίας

Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε το τοπικό παράρτημα Λευκάδας της ΠΕΑΕΑ (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης), όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, τιμά την 65η επέτειο της διήμερης μεγάλης μάχης της VIII Μεραρχίας του ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) κατά των Γερμανών και συμμετέχει στις εκδηλώσεις που διοργανώνονται την Κυριακή 5 Ιουλίου 2009 και ώρα 9.30 π.μ. στην Αμφιλοχία.

Ο συγχωριανός μας Βαγγέλης Μανωλίτσης κατά την κατάθεση στεφάνου εκ μέρους του παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ Λευκάδας στον περισυνό γιορτασμό

Η αναχώρηση λεωφορείου για την Αμφιλοχία θα γίνει την Κυριακή 5 Ιουλίου 2009 στις 8.15 το πρωί από την παραλία της Λευκάδας.

Η διακήρυξη-κάλεσμα του παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ Λευκάδας έχει ως εξής:

«Πέρασαν 65 χρόνια από τη μέρα (12 – 13 Ιούλη 1944) που ο Ε.Λ.Α.Σ. έδωσε στην Αμφιλοχία μια από τις μεγαλύτερες τακτικές μάχες κατά του Γερμανικού φασισμού και των συνεργατών του.

Φέτος η επέτειος του γιορτασμού της Μάχης της Αμφιλοχίας είναι αφιερωμένη στην Τρίχρονη Εποποιία και Πολιτική Προσφυγιά του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (1946-1949).

Τιμάμε φέτος τους 17 νεκρούς του Δ.Σ.Ε. στη δεύτερη μάχη της Αμφιλοχίας που έγινε στις 1/7/1948.

Ο αγώνας του Δ.Σ.Ε. συνεχίζει πολλούς να εμπνέει και άλλους να προκαλεί. Η αστική τάξη και οι μηχανισμοί της έχουν εξαπολύσει τόνους συκοφαντίας εναντίον του. Η δράση του Δ.Σ.Ε. αποτελεί την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα του 20ου αιώνα.

Ο αγώνας του ήταν αντιιμπεριαλιστικός και διεθνιστικός, το αστικό κράτος γνώρισε τον πιο μεγάλο κίνδυνο μέχρι σήμερα για την ανατροπή του.

Ο ένοπλος αγώνας του Δ.Σ.Ε. απόπνεε μόνο δίκιο και ηθική γιατί τέτοιος είναι αγώνας της εργατικής τάξης, ο αγώνας του ΚΚΕ. Ήταν φυσικά η συνέχεια του ΕΛΑΣίτικου αγώνα 1942-1945.

Το λαϊκό κίνημα εκείνων των χρόνων μπροστά στο δίλημμα υποταγή ή οργάνωση της πάλης και αντεπίθεση, διάλεξε το δεύτερο. Οργάνωση της πάλης και αντεπίθεση ταιριάζει και στο σύγχρονο αγωνιστικό λαϊκό κίνημα κόντρα στην καπιταλιστική βαρβαρότητα και την ανελέητη εκμετάλλευση της Νέας Τάξης πραγμάτων στις μέρες μας.

Είναι φανερό ότι όσο βαθαίνει η καπιταλιστική κρίση στις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης τόσο θα εντείνεται ο αντικομμουνισμός και η παραχάραξη της ιστορίας, η αναβίωση του ρατσισμού και του εθνικισμού, η επίθεση στα λαϊκά δικαιώματα και στις κατακτήσεις των εργαζομένων.

Για να βάλουμε φραγμό στα παραπάνω η μόνη διέξοδος για το λαό είναι Ισχυρό ΚΚΕ για Λαϊκή Οικονομία και Λαϊκή Εξουσία.

Καλούμε κάθε πολίτη να πάρει μέρος στις εκδηλώσεις που θα αρχίσουν το Σάββατο 4 Ιούλη και ώρα 8.30 το βράδυ και θα συνεχιστούν την Κυριακή 5 Ιούλη και ώρα 9.30 το πρωί στην κεντρική πλατεία της Αμφιλοχίας».

Τα ανόματα των μαχητών του ΕΛΑΣ που έπεσαν στη μάχη της Αμφιλοχίας ανάντια στους Γερμανούς κατακτητές στις 12-13 Ιούλη 1944

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων έχει ως εξής:

ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΙΟΥΛΙΟΥ

Ώρα 20.30 μ.μ.: Το τοπικό παράρτημα Αμφιλοχίας της ΠΕΑΕΑ διοργανώνει Έκθεση βιβλίου και Αφίσας της Εθνικής Αντίστασης και του Δ.Σ.Ε (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας).

ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΙΟΥΛΙΟΥ

Ώρα 9.30 π.μ.: Άφιξη παραρτημάτων
Ώρα 9.35 π.μ.: Άφιξη επισήμων
Ώρα 9.40 π.μ.: Άνοιγμα της εκδήλωσης
Ώρα 10.00 π.μ.: Προσκλητήριο νεκρών
Ώρα 10.10 π.μ.: Χαιρετισμοί
Ώρα 10.25 π.μ.: Ομιλία από μέλος του ΚΣ της ΠΕΑΕΑ
Ώρα 10.45 π.μ.: Έγκριση ψηφίσματος
Ώρα 10.50 π.μ.: Κατάθεση στεφάνων
Ώρα 11.10 π.μ.: Εθνικός Ύμνος – τέλος της συγκέντρωσης

Οι 17 νεκροί του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που έπεσαν στη δεύτερη μάχη της Αμφιλοχίας την 01.07.1948 και των οποίων η μνήμη τιμάται φέτος

Να σημειώσουμε τέλος ότι στη μάχη της Αμφιλοχίας το καλοκαίρι του 1944 πήρε ενεργό μέρος και το 2/39 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ στο οποίο είχαν καταφύγει ως αντάρτες στο μόνιμο ΕΛΑΣ και πολλοί Λευκαδίτες. Διοικητής μάλιστα Λόχου του ΙΙΙ Τάγματος του 2/39 Συντάγματος (της VII Ταξιαρχίας) ήταν ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ Λευκάδας Πάνος Γιαννούλης. Ήταν το Τάγμα εκείνο, που ενισχυμένο με ένα λόχο του I Τάγματος, είχε διαταχθεί τότε να ενεργήσει μέσα στην πόλη της Αμφιλοχίας και να την καταλάβει.

Οι θησαυροί της Κέρκυρας

Το πιο κάτω άρθρο συντάχθηκε από τον Ανδρέα Γραμμένο και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Κέρκυρα Σήμερα». Αναδημοσιεύτηκε στον ιστότοπο «Η «άγνωστη» Ιστορία της Κέρκυρας», απ’ όπου και το έχουμε πάρει.

«Οι λαϊκοί θρύλοι, αλλά και οι τοπικές παραδόσεις βρίθουν από ιστορίες σύμφωνα με τις οποίες διάσπαρτοι στην Κέρκυρα υπάρχουν αμύθητοι θησαυροί. Και βέβαια, όπου υπάρχουν τέτοιου είδους ιστορίες, υπάρχουν πάντα άνθρωποι που συγκινούνται από αυτές και, αισθανόμενοι έλξη από την περιπέτεια και τα προσδόκιμα πλούτη, δοκιμάζουν την τύχη τους αναζητώντας αυτούς τους θησαυρούς.

Το πλούσιο παρελθόν της Κέρκυρας, οι χαμένες πλούσιες πόλεις της μυθολογίας και της αρχαιότητας, οι πολεμικές περιπέτειές της και γενικά η Ιστορία της, αποτελούν ένα περιβάλλον ευνοϊκό, όχι μόνο για την εμφάνιση θρύλων και παραδόσεων σχετικά με θησαυρούς, αλλά και για την ύπαρξή τους. Επί χιλιετίες οι άνθρωποι του νησιού και όχι μόνο αναζητούν τη μυθική πόλη του Αλκινόου που με περισσή μεγαλοπρέπεια περιγράφουν ο Όμηρος, αλλά και τα Αργοναυτικά έπη. Η ιστορική αρχαία Χερσούπολη (γνωστή από τον Μεσαίωνα ως Παλαιόπολη) που ξαφνικά καταστράφηκε από τους Γότθους του Τωτίλα το 550 μ.Χ. αποτελούσε πάντα ένα μυστήριο: που πήγαν οι θησαυροί και τα έργα τέχνης της; Ακόμη, κατά τη ρωμαϊκή εποχή και μέχρι και τον 16ο αιώνα, δεν ήταν λίγες οι αρχοντικές κατοικίες που, διάσπαρτες στην ύπαιθρο του νησιού καταστράφηκαν από πειρατικές επιδρομές και πολεμικές επιχειρήσεις και των οποίων τα μυστικά και τα πλούτη χάθηκαν κάτω από τα ερείπιά τους.

Πέραν όλων αυτών, βέβαια, υπάρχει και ο θρύλος της προίκας της Αγίας Κερκύρας. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση της Κέρκυρας, ο πατέρας της, «βασιλιάς» Κερκυλλίνος, μετανιωμένος για το μαρτύριο της μοναχοκόρης του, Κερκύρας, έθαψε μαζί με το λείψανό της και την προίκα της, η οποία ήταν αντάξια μίας βασιλοπούλας. Αργότερα οι Χριστιανοί του νησιού οικοδόμησαν επάνω στον τάφο της αγίας έναν ναό, τον οποίο πολλοί ιστορικοί του παρελθόντος ταύτιζαν με τη γνωστή Βασιλική της Παλαιόπολης. Η ταύτιση αυτή υπάρχει και στη λαϊκή παράδοση, σύμφωνα με την οποία, κάτω από την αρχαία Βασιλική υπάρχουν κατακόμβες ή σπήλαιο, στο οποίο βρίσκονται τόσο ο τάφος της Αγίας Κερκύρας, όσο και αμύθητοι θησαυροί [i].

Λίγες περιπτώσεις ανακάλυψης θησαυρών έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ενώ άλλες κυκλοφορούν ως φήμες. Οι περισσότερες από αυτές, βέβαια, έχουν να κάνουν με την ανακάλυψη σεντουκιών με ρεάλια και άλλα παλιά νομίσματα αξίας στη θάλασσα ή σε παραθαλάσσιες περιοχές. Παρόλα αυτά φαίνεται ότι από νωρίς οι Κερκυραίοι προχωρούσαν και σε ανασκαφές προκειμένου να ανακαλύψουν κάποιον θησαυρό.

Μία τέτοια περίπτωση εντοπίσαμε σε ένα συμφωνητικό του 1542 από το Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας:

Συμφωνητικό για την αναζήτηση θησαυρού (16ος αι.)

Επειδή και του Αγίου Πνεύματος συνεργούντος βούλονται οι παρόντες, δηλαδή ο Ευγενής Μισέρ Τζουάν Αλοΐζος Έριτζος και κυρ Νικόλαος Μπόνας και κυρ Θεόδωρος Δεκάδιος, να δοκιμάσωσι να ανοίξωσι τίνα τόπον γης, ελπίζουσι να εύρωσι θησαυρόν, ο δε τόπος εστί του ειρημένου Νικολάου εις τα μέρη της Παλαιοπόλεως, ο δε ειρημένος Δεκάδιος έχει ελπίδα και θέλει να δείξη τον τόπον και του άνωθεν Αλοΐζου, δέχονται διά σύντροφον και βοηθόν διά άλλης χρείας εις τρόπον τοιώδε όποταν θέλη ευρεθή καλόν καλιώτερον, ευγένοντας πρώτον το δικαίωμα της Αυθεντίας και Ρεγγιμέντου, να ημοιράσωσι το υποληφθέν εις τρία μέρη αδελφικώς…

Μάρτυρες κυρ Νικόλαος Βατάτζης και κυρ Κουμής Σκούλης
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Μ 182, σ. 133r

Δυστυχώς, το παραπάνω συμφωνητικό δεν μας πληροφορεί για τη φύση του θησαυρού, ενώ στις πράξεις του νοταρίου που ακολουθούν δεν υπάρχει καμία που να αφορά την εύρεση και διανομή του θησαυρού, οπότε δεν είναι βέβαιο ότι πραγματικά βρέθηκε. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι υπήρχε νομοθεσία αντίστοιχη της σημερινής, η οποία διήπε την εύρεση θησαυρών στο υπέδαφος: η Πολιτεία λάμβανε μερίδιο, ενώ πιθανόν χορηγούσε και άδεια ανασκαφής, αν υποθέσουμε ότι αυτή ήταν η «άλλη χρεία» για την οποία ο αριστοκράτης και ιταλικής καταγωγής Τζουάν Αλοΐζος Έριτζος ήταν απαραίτητος ως σύντροφος.

Σχετικά με τη φύση του θησαυρού μπορούμε μόνο να διατυπώσουμε υποθέσεις: μπορεί να επρόκειτο για αρχαία ευρήματα, καθώς βρισκόταν στην Παλαιόπολη, ή για θησαυρό που θάφτηκε κατά την επιδρομή των Οθωμανών λίγα χρόνια νωρίτερα (1537), ο ιδιοκτήτης του οποίου είχε χαθεί κατά την επιδρομή».

_____________________
Σημειώσεις

[i] Εμπνευσμένος από τον θρύλο αυτόν, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης συνέγραψε «Το βίο της κυράς Κερκύρας».

Μια ελαιογραφία του «Γλάρου»

Για το «Γλάρο», που από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 και μετά ένωνε τα Ιόνια νησιά με την Πάτρα και την πρωτεύουσα, έχουμε αναφερθεί παλιότερα στο εδώ άρθρο.

Παραθέτουμε έναν πίνακα ζωγραφικής -ελαιογραφία του Κωνσταντίνου Ζωγράφου- από το Ινστιτούτο Ιστορίας Ναυτιλίας και Λιμενικού Σώματος που βρήκαμε πρόσφατα.

Γενικά Αρχεία του Κράτους – Αρχεία Νομού Λευκάδας

Της Ελένης Δ. Γράψα
Προϊσταμένης Γ.Α.Κ. Αρχείων Ν. Λευκάδας
mail@gak.lef.sch.gr

Τον Ιούλιο του 1684 ο Βενετός αρχιστράτηγος Φραγκίσκος Μοροζίνι μετά από νικηφόρα πολιορκία του φρουρίου της Αγίας Μαύρας, πρόσθεσε το νησί της Λευκάδας, το μόνο από τα Ιόνια νησιά που κατείχαν οι Τούρκοι, στις κτήσεις της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Οι νέοι κατακτητές οργάνωσαν τη διοίκηση του νησιού και ως αναπόσπαστο τμήμα της, σύμφωνα με την πάγια τακτική που ακολουθούσαν σε όλες τις κτήσεις τους, δημιούργησαν και το Αρχειοφυλακείο για να δέχεται προς φύλαξη τα αρχεία των υπηρεσιών τους. Από τότε οργανώθηκαν και λειτουργούν ως σήμερα τα Αρχεία της Λευκάδας με διακοπή ενός μόνο έτους. Πρόκειται για το έτος 1715 όταν οι Τούρκοι ανακατέλαβαν για ένα χρόνο το νησί και οι Βενετοί κατά την αποχώρησή τους ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις του φρουρίου. Η φωτιά που εξερράγη κατέστρεψε, εκτός των άλλων και το Αρχειοφυλακείο που στεγαζόταν εκεί και το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού καταστράφηκε.

Οικία Άντζελο Ντ' Όρο 1826, Αρχείο Οικοδομικών Αδειών

Με την επάνοδο των Βενετών και μετά από αυτούς μέχρι την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα το 1864, η εκάστοτε διοίκηση του νησιού κατέθετε τα αρχεία της στο Αρχειοφυλακείο συστηματικά, ενώ μετά την Ένωση η κατάθεση αρχειακού υλικού γινόταν σποραδικά, αφού δεν εξασφαλίστηκε νομοθετικά η απρόσκοπτη ροή των αρχειοθετούμενων εγγράφων των δημοσίων υπηρεσιών σ’ αυτό. Το 1865 υπήχθη, όπως και τα άλλα Αρχειοφυλακεία, στο Υπουργείο Εσωτερικών και εξακολουθούσε να λειτουργεί κυρίως για την έκδοση αντιγράφων. Το 1914 με την ίδρυση των Γενικών Αρχείων του Κράτους πέρασε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, το 1969 στο Υπουργείο Προεδρίας, το 1971 στο Υπουργείο Πολιτισμού και τέλος το 1984 στο Υπουργείο Παιδείας υπό την εποπτεία του οποίου τελούν σήμερα τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Το Αρχειοφυλακείο Λευκάδας μετονομάστηκε σε Ιστορικό Αρχείο και το 1991 σε Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Λευκάδας, περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, αρμόδια για την εποπτεία, συγκέντρωση, διατήρηση και αξιοποίηση των τεκμηρίων της Ιστορίας και του Πολιτισμού του Νομού.

Εξώφυλλο βιβλίου Ενετικής Διοίκησης 1700

Την εποχή του Ιονίου Κράτους (1817-1864) και ειδικότερα κατά την πρώτη περίοδο το υλικό του Αρχειοφυλακείου οργανώθηκε και ταξινομήθηκε από τον αρχειοφύλακα Άγγελο Μπενβενούτι. Ο Μπενβενούτι ομαδοποίησε με ενιαία αρίθμηση τα βιβλία που προέρχονταν από το

ίδιο πρόσωπο-φορέα, αντικατέστησε τα εξώφυλλα που έλειπαν και αρίθμησε τα φύλλα τους. Συγκέντρωσε επίσης με το ίδιο κριτήριο και ανάλογα με το είδος τους τα λυτά έγγραφα, σχημάτισε φακέλους με πλήρη χαρακτηρισμό και δημιούργησε ένα ξεχωριστό τμήμα του Αρχείου, αυτό που σήμερα ονομάζουμε Αρχειοθήκη του Αρχειοφυλακείου, όπου περιέλαβε πλήθος εγγράφων σε αντίγραφα που έκαμε ο ίδιος αλλά και πολλά σημαντικά πρωτότυπα βιβλία και έγγραφα ενταγμένα σε θεματικές ομάδες. Ο Μπενβενούτι έδωσε στα Αρχεία Λευκάδας την οριστική φυσιογνωμία τους.

Στο πέρασμα των χρόνων το ιστορικό υλικό των Αρχείων Λευκάδας, παρά τις αντίξοες συνθήκες, διασώθηκε στο μέγιστο μέρος του χάρη στη φροντίδα ανθρώπων που το υπηρέτησαν και το διαφύλαξαν από σεισμούς και πολέμους, όπως ο αρχειοφύλακας Γεώργιος Παρίσης που στον πόλεμο του 1940 το μετέφερε από το ισόγειο του κτηρίου των παλιών Δικαστηρίων, στο οποίο μέχρι και σήμερα στεγάζεται, σε ξωκκλήσι του ελαιώνα της πόλης για να το προφυλάξει από τους βομβαρδισμούς.

Απόσπασμα χάρτη της περιουσίας της εκκλησίας της Οδηγήτριας, 1774, Αρχειοθήκη Αρχειοφυλακείου

Περιεχόμενο του Αρχείου

Το υλικό των Αρχείων Ν. Λευκάδας αποτελείται κυρίως από βιβλία και λυτά φύλλα. Χρονολογικά αρχίζει προ του 1684, από την εποχή της Τουρκοκρατίας στο νησί, με μία μικρή συλλογή εγγράφων-δικαστικών αποφάσεων για κτηματικές διαφορές εκείνης της περιόδου, όπως και διάφορα ιδιωτικά συμφωνητικά και προικοσύμφωνα που περιλαμβάνονται στις δέσμες των νοταρίων της Ενετοκρατίας.

Συγκεκριμένα οι ενότητες-σειρές του Αρχείου είναι:

• Έγγραφα διοικητικής φύσεως και αλληλογραφία Διοικήσεων της Νήσου από το 1684 έως το 1864 (Διοίκηση Βενετών, Δημοκρατικών Γάλλων, Ρωσοτούρκων, Επτανήσου Πολιτείας, Αυτοκρατορικών Γάλλων, Άγγλων, Ενωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων),
• Δικαστικές αποφάσεις των Βενετών Διοικητών της Νήσου και των Δικαστηρίων όλων των βαθμίδων, που λειτούργησαν στη Λευκάδα μετά την Ενετοκρατία μέχρι και την Ένωση με την Ελλάδα,
• Αρχεία περιόδου Ελληνικού Κράτους από το 1864 και εξής χωρίς συστηματική κατάθεση υλικού,
• Νοταριακά -πρωτόκολλα και λυτά έγγραφα- βιβλία των συμβολαιογράφων της πόλης και των χωριών της Λευκάδας κατά την περίοδο 1692-1864 αλλά και συμβολαιογράφων μετά την Ένωση με την Ελλάδα ως τις αρχές του 20ου αιώνα,
• Ληξιαρχικά βιβλία γεννήσεων-βαπτίσεων, γάμων και θανάτων της περιόδου 1686-1931 (έως το 1950 για την πόλη της Λευκάδας),
• Συλλογή χειρόγραφων χαρτών 18ου και 19ου αιώνα,
• Αρχείο Οικοδομικών αδειών με σχέδια κτηρίων 1822-1865,
• Εκπαιδευτικά και Διοικητικά Αρχεία της Πρωτοβάθμιας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης από το έτος 1822,
• Αρχείο του Νοσοκομείου της Λευκάδας της περιόδου 1879-1933,
• Δημοτικό Αρχείο,
• Αρχείο των Αλυκών Λευκάδας και Αλεξάνδρου της περιόδου 1938-1996,
• Συλλογή εφημερίδων από το 1867 ως σήμερα,
• Σύγχρονα Αρχεία φορέων και υπηρεσιών του Νομού.

Το μέγεθος όλων αυτών των Αρχείων δεν μπορεί να οριστεί επακριβώς, αφού μεγάλο μέρος του υλικού και ειδικότερα το τεράστιο σε όγκο υλικό του Ιονίου Κράτους, δεν είναι ταξινομημένο ούτε έχει αναπτυχθεί σε ράφια ώστε να μετρηθεί με ακρίβεια. Το υλικό αυτό αυξάνεται συνεχώς με την πρόσκτηση σύγχρονων αρχείων των δημοσίων υπηρεσιών, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, φορέων και συλλόγων του νησιού. Το 2008 και στα πλαίσια του προγράμματος ψηφιοποίησης του Υπουργείου Παιδείας, ψηφιοποιήθηκε ένα μικρό τμήμα του -260.000 σελίδες- και συγκεκριμένα το Ληξιαρχικό Αρχείο, η Αρχειοθήκη Μπενβενούτι, το Μητρώο Αρρένων του 1897 και μέρος του Νοταριακού Αρχείου.

Σημείωση του Γ. Παρίση στο εξώφυλλο ληξιαρχικού βιβλίου

Πρόσβαση στο Αρχείο

Το ταξινομημένο υλικό είναι ανοιχτό στο κοινό και η πρόσβαση ελεύθερη στα πλαίσια του νόμου. Τα Αρχεία του Νομού Λευκάδας εξυπηρετούν τους ιστορικούς ερευνητές αλλά και όσους πολίτες αναζητούν πληροφορίες για προσωπικές υποθέσεις τους στα ληξιαρχικά, εκπαιδευτικά, νοταριακά και δικαστικά αρχεία χωρίς να περιορίζονται όμως μόνο σ’ αυτή τη λειτουργία. Στα πλαίσια της προσπάθειάς τους να μη λειτουργούν ως μια ακόμα απρόσωπη δημόσια υπηρεσία, αλλά να αποκτήσουν οργανική επαφή με την τοπική κοινωνία, δέχονται στον περιορισμένο χώρο τους μαθητές του Νομού και πραγματοποιούν γι’ αυτούς με τη χρήση πολυμέσων εκπαιδευτικά προγράμματα τοπικής Ιστορίας, διοργανώνουν εκθέσεις και πραγματοποιούν εκδόσεις των αρχειακών τεκμηρίων, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με κυριότερο αυτό της στέγασης σε επαρκή χώρο και της έλλειψης προσωπικού.

Πηγή:
Αναδημοσίευση από τον ιστότοπο
www.goethe.de/Ins/gr/lp/prj/syn/ozs/oa1/portr/elindex.htm

«Οι δυτικοί Ελληνες», ένα βιβλίο του Σπύρου Γερ. Γασπαρινάτου

Δημοσιεύτηκε στη εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» (Κυριακή 7 Ιουνίου 2009) απ’ όπου και το αναδημοσιεύουμε. Καταλήξαμε εκεί δια μέσου του ιστολογίου «Ithacanews».

Ενα πανόραμα των νησιών του Ιονίου
την εποχή της Βενετοκρατίας

της ΜΑΡΙΑΣ ΘΕΡΜΟΥ

Έζησαν υπό καλύτερες συνθήκες οι Επτανήσιοι κάτω από τη βενετική κυριαρχία από τους λοιπούς Έλληνες που βρέθηκαν υπό τους Τούρκους; Είναι ένα από τα βασικότερα ερωτήματα στα οποία καλούνται να απαντήσουν οι ιστορικοί της συγκεκριμένης περιόδου, παρ’ ότι είναι ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη ότι οι κάτοικοι των Ιονίων νησιών υπήρξαν πιο «τυχεροί», γιατί υπέφεραν λιγότερο. Η διαφορά της ποιότητας του πολιτισμού μεταξύ Βενετών και Τούρκων αλλά και το είδος του πολιτισμού, καθώς Δύση και Ανατολή είχαν αποτελέσει τμήματα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι ρίζες της οποίας πήγαιναν βαθιά στο παρελθόν του ελληνικού και του ρωμαϊκού κόσμου, έχουν συντελέσει πολύ σε αυτή την άποψη. Η απάντηση όμως είναι απλούστερη και ταυτόχρονα σύνθετη. «Επί Βενετοκρατίας τα Ιόνια νησιά δεν βρέθηκαν μόνον υπό διαφορετικό κατακτητή, παρά έζησαν και υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες από την υπόλοιπη Ελλάδα» γράφει ο δικηγόρος και ερευνητής κ. Σπύρος Γερ. Γασπαρινάτος στο βιβλίο του, το οποίο θα παρουσιασθεί την Τετάρτη 10 Ιουνίου στο Θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών (ώρα 7 μ.μ.). Κατακτητής δηλαδή υπήρξε και στις δύο περιπτώσεις. Αλλά με διαφορετικό πρόσωπο. Ο συγγραφέας λοιπόν επικεντρώνει την έρευνά του στην αξιολόγηση αυτών των συνθηκών, καθώς θεωρεί ότι εκεί βρίσκεται το κλειδί για την ερμηνεία των περισσότερων φαινομένων της ιστορίας της Επτανήσου (πολιτικών, κοινωνικών, θρησκευτικών, πνευματικών) ακόμη και ως τις μέρες μας.

Χάρτης της Κεφαλλονιάς και της Λευκάδας

Η κυριαρχία

Η Βενετοκρατία αρχίζει στα Επτάνησα μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους σταυροφόρους της Τέταρτης Σταυροφορίας με τον διαμελισμό του Βυζαντινού κράτους και τους Βενετούς να διεκδικούν επιτυχώς τα πλέον ζωτικά τμήματα της άλλοτε αυτοκρατορίας. Για να λήξει αιώνες αργότερα με την κατάληψη της Βενετίας, αυτή τη φορά, από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη (16 Μαΐου 1797). Σε αυτό το διάστημα όμως «Ο επτανησιακός λαός είχε αποστερηθεί της ελευθερίας του και τελούσε υπό την κυριαρχία ενός ισχυρού και ξένου ως προς την εθνικότητα, το φρόνημα,το κοινωνικό επίπεδο, το θρήσκευμα και τις κοινωνικές αντιλήψεις κατακτητή», όπως σημειώνει ο κ. Γασπαρινάτος. Έτσι η ασφαλέστερη απάντηση στο ερώτημα που έχει τεθεί μπορεί να προκύψει, όπως και γίνεται στο βιβλίο, μόνον μετά την εξέταση των θεμελιωδών θεσμών και του τρόπου διοίκησης των βενετοκρατούμενων νησιών, των κοινωνικών και θρησκευτικών θεμάτων, της γλώσσας, της εκπαίδευσης, της νομοθεσίας, των οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων, ακόμη και της πνευματικής ζωής.

Ο στόλος της Βενετίας. Μια μεγάλη ναυτική δύναμη

Το βέβαιο ωστόσο είναι ότι η βενετική κυριαρχία είχε και θετικά στοιχεία: Όπως ότι κατέβαλλε εξ αρχής προσπάθειες για τον εποικισμό των σχεδόν έρημων τότε νησιών χωρίς να επιδιώξει την εθνολογική αφομοίωση των υπηκόων της. Ότι δεν προσπάθησε να αποκλείσει την ελληνική γλώσσα, παρ’ ότι επίσημη παρέμενε η ιταλική και επίσης ότι επέδειξε εξαιρετική ανεξιθρησκία. Ως προς τα διοικητικά εξάλλου παραχώρησε σε κάποια μέλη του αρχοντολογίου ορισμένες κατώτερες αρμοδιότητες και στο Δίκαιο, παρ’ ότι είχε εισαγάγει τα ξενόφερτα Statuta Veneta, οι μικρής σημασίας αστικές και ποινικές αντιδικίες ρυθμίζονταν από επαρχιακά διατάγματα και από τα επικρατούντα τοπικά έθιμα. Καθόλου άσχημα δηλαδή προκειμένου για κατακτητές.

Η άλλη όψη

Αλλά αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος, το οποίο ο ερευνητής «στρίβει» επιδέξια ώστε να καταγράψει όλες τις παραμέτρους. Άλλωστε όλα τα ανωτέρω εύκολα μπορούν να οδηγήσουν σε εσφαλμένο συμπέρασμα αν δεν έχει μελετηθεί κάτι βασικό: το κοινωνικό σύστημα που δημιουργήθηκε και επικράτησε επί Βενετοκρατίας.

Επί σειρά αιώνων, όπως αναφέρει ο κ. Γασπαρινάτος, οι Επτανήσιοι έζησαν υπό τις συνθήκες φεουδαλικού καθεστώτος αναλόγου με εκείνα των ευρωπαϊκών κρατών της εποχής και μιας κοινωνίας διαιρημένης σε τάξεις: ολιγάριθμη αριστοκρατία, αστοί και ποπολάροι, δηλαδή ο λαός. (Η δημιουργία μάλιστα από τα μέσα του 16ου αιώνα της Χρυσοβίβλου – Libro d΄ Οro-, όπου αναγράφονταν τα ονόματα των ευγενών οικογενειών κάθε νησιού οι οποίες είχαν προσφέρει υπηρεσίες στις βενετικές αρχές, επέτεινε τον διαχωρισμό των τάξεων.)

Κατά τον συγγραφέα λοιπόν «ο σχηματισμός της τάξης του αρχοντολογίου ήταν εκτός των άλλων ένας τρόπος για να καθυποτάξει η Βενετία τους εντόπιους ευγενείς και να δημιουργεί σκόπιμα μεταξύ τους διχόνοιες και διαφορές» . Για να προσθέσει πως «υπό την έννοια αυτή η τάξη του αρχοντολογίου αποτελέστηκε από υπηκόους της Serenissima, που σε αντίθεση με την κοινή και φυσική αίσθηση και προσδοκία ενός κατακτημένου λαού να απελευθερωθεί από τα δεσμά του επιδίωκε και προσπαθούσε τη διατήρηση κατά τη διάρκεια τουλάχιστον της Βενετοκρατίας του status quo στην πολιτική διάρθρωση».

Αντίφαση εξάλλου συνιστά το γεγονός ότι αυτή η ίδια ανώτερη πνευματικά και οικονομικά τάξη των ευγενών (και εν μέρει των εύπορων εμπόρων και μεταπρατών αστών) υπήρξε η απαρχή του συστήματος μιας ιδιαίτερα ποιοτικής κουλτούρας. Γιατί υπήρξε η μαγιά, η οποία με τη μεταγενέστερη επιρροή της Γαλλικής Επανάστασης και εν συνεχεία με τη Βρετανική Προστασία είχε ως αποτέλεσμα ένα υψηλού επιπέδου πνευματικό πολιτισμό στη διανόηση, την επιστήμη, την πολιτική, τη λογοτεχνία και τις τέχνες, τον οποίο έφεραν τα νησιά του Ιονίου στην Ελλάδα όταν ενώθηκαν με αυτήν.

Το ρεμπελιό των ποπολάρων

Η σημαντικότερη και πιο μακρόχρονη επαναστατική εκδήλωση στα Ιόνια νησιά υπήρξε το λεγόμενο «ρεμπελιό των ποπολάρων» (από τη λέξη ribellione που σημαίνει επανάσταση,εξέγερση) στη Ζάκυνθο από το 1628 ως τη βίαιη καταστολή της το 1632 με δικαστικές προεκτάσεις που έφθασαν ως το 1637. Επρόκειτο για την ομαδική εξέγερση ολόκληρων κοινωνικών ομάδων στην οποία από τη μία μεριά βρίσκονταν οι ποπολάροι των χαμηλών εισοδημάτων αλλά και οι ποπολάροι -αστοί στην ουσία- με υψηλότερα εισοδήματα και από την άλλη η ανώτερη τάξη των ευγενών. Σημείο σύγκρουσης η διοίκηση των φρουρών για τη φύλαξη της πόλης και η διαφύλαξη του προνομίου της μη στράτευσης για τους πρώτους. Ήταν δηλαδή μια εξέγερση εναντίον της κοινωνικής διαστρωμάτωσης που είχαν εφαρμόσει οι Βενετοί και εναντίον της αποκλειστικότητας των προνομίων και της αυτοδιοίκησης που μονοπωλούσε η τάξη του αρχοντολογίου.

Ενδυμασίες από τη Ζάκυνθο

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι το «ρεμπελιό» δεν περιορίστηκε σε αντίδραση εναντίον των ευγενών αλλά για πολύ σύντομο διάστημα -μία μόνον ημέρα- στράφηκε ευθέως μέσω αντιβενετικών συνθημάτων και κατά του αποικιακού καθεστώτος που είχαν εγκαθιδρύσει οι Βενετοί στο νησί.Το όλο ζήτημα έχει εξετασθεί διεξοδικά από τους ιστορικούς με διάφορες ερμηνείες, όπως για παράδειγμα ότι υπήρξε η πρώτη αστική επανάσταση στον μεσογειακό χώρο, αλλά ο κ. Γασπαρινάτος κρατώντας αποστάσεις θεωρεί ότι «ήταν απλώς η στιγμιαία εκδήλωση αγανάκτησης και ανυπακοής ενός αδικούμενου πολυπληθούς τμήματος του πληθυσμού του νησιού».

Η είσπραξη των φόρων στην Κέρκυρα επί Βενετών

Δημοσιεύτηκε από τον Ανδρέα Γραμμένο στο ιστολόγιο Corfu History Forum – Η «άγνωστη» Ιστορία της Κέρκυρας απ’ όπου και το αναδημοσιεύουμε:

Τα σύγχρονα κράτη έχουν οικοδομήσει ευρύτατες υποδομές και υπηρεσίες, οι οποίες στηρίζονται στην ύπαρξη ενός στιβαρού φορολογικού συστήματος και ισχυρών συστημάτων συλλογής των φόρων. Για να δημιουργηθεί, όμως, αυτό το εντυπωσιακό οικοδόμημα, χρειάστηκαν πάρα πολλά χρόνια και σημαντικές τεχνολογικές ανακαλύψεις. Τι γινόταν, όμως, τα παλαιότερα χρόνια, όταν οι κρατικές γραφειοκρατίες και υποδομές βρίσκονταν σε σχετικά υποτυπώδες επίπεδο;

Συχνά η συζήτηση για την Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, δηλαδή των Ελλήνων μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, περιστρέφεται γύρω από τα φορολογικά συστήματα που τους επιβλήθηκαν από τους νέους κυρίαρχους. Για το κύριο μέρος του εθνικού κορμού, που βρέθηκε υπό την κυριαρχία των Οθωμανών, προβάλλονται οι βαρείς άμεσοι φόροι, όπως ο κεφαλικός φόρος και το χαράτσι [i], καθώς και οι πάμπολλες έκτακτες εισφορές που απαιτούσε η κεντρική κυβέρνηση ή οι τοπικοί αξιωματούχοι.

Στα Επτάνησα, αντίθετα, όπως και στις υπόλοιπες περιοχές που περιήλθαν στην κυριαρχία της Βενετίας, οι άμεσοι φόροι ήταν σχεδόν άγνωστοι, τουλάχιστον αρχικά [ii]. Οι κύριες πρόσοδοι του κράτους προέρχονταν από τα έσοδα κρατικών πλουτοπαραγωγικών πηγών, όπως τα ιχθυοτροφεία και οι αλυκές, την καταβολή τιμήματος για την κατάληψη κάποιου δημόσιου αξιώματος, τα πρόστιμα που επιβάλλονταν από τα δικαστήρια, και από τους έμμεσους φόρους. Οι φόροι αυτοί καταβάλλονταν είτε στα τελωνεία (Δογάνες), είτε επί της κατανάλωσης ορισμένων αγαθών, σπανιότερα δε, επί της παραγωγής αγαθών.

Αν και από τα παραπάνω προκύπτει ότι υπήρχε διαφορά μεταξύ του Οθωμανικού και του Βενετικού φορολογικού συστήματος, θα δούμε ότι υπήρχε και μία μεγάλη ομοιότητα. Σε όλη την Ευρώπη και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, από τον Μεσαίωνα ήδη, το κράτος δεν εισέπραττε απευθείας τους φόρους, αλλά τους «ενοικίαζε» σε ιδιώτες. Στη βενετοκρατούμενη και οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα η πρακτική αυτή συνεχίστηκε. Τα κράτη της εποχής δεν είχαν τόσο ανεπτυγμένη γραφειοκρατία -ούτε κι ίδια η Βενετία που μας εντυπωσιάζει για την οργάνωσή της και τον κεντρικό έλεγχο-  ώστε να ελέγχουν τους υπηκόους τους και να εισπράττουν τον φόρο που αναλογούσε στον καθένα.

Το κράτος, λοιπόν, έβρισκε πολύ πιο βολικό να «ενοικιάζει» τους φόρους σε εύπορους ιδιώτες, ώστε να εισπράττει άμεσα, ή έστω σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα έσοδα που προσδοκούσε από τη φορολογία. Το πρόβλημα, όμως, ήταν όπως και στην περίπτωση της χρήσης της γης (τιμάρια), ότι οι εύποροι ιδιώτες που ανελάμβαναν την είσπραξη των φόρων, έπρεπε να εξασφαλίσουν κέρδος. Αν αναλογιστούμε ότι οι ενοικιαστές των φόρων συνήθως τους «υπενοικίαζαν» σε τρίτους, οι οποίοι, έπρεπε επίσης να αποκομίσουν κέρδος, μπορούμε να αντιληφθούμε σε ποια επίπεδα μπορούσε να φτάσει η φορολόγηση των φτωχών υπηκόων.

Στην παρακάτω σύμβαση που εντοπίσαμε στο Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας βλέπουμε μία περίπτωση ενοικίασης και υπενοικίασης φόρων:

Σύμβαση «υπενοικίασης» φόρων στην Κέρκυρα (16ος αι.)

17/10/1539
† Μισέρ Νικόλαος Δελάρτας επάκτωσε [iii] ως πακτωνάρης της Κάμαρας [iv] του παρόντος κυρ Νικολάου Βούλγαρη τας βούλας των ταβερνών της Πρακτωρίας Λευχίμμου εις την Ποινίτζα [v], όλλον τον χρόνον από την αη (1η) του Σεπτεμβρίου του απερασμένου, διά υπέρπυρα [vi] 30, πληρώνοντας εις 3 πάγες πάσα μήνες 4 μίαν πάγαν.

Μάρτυρες κυρ Γεώργιος Παυλιάνος και κυρ Στάθης Τζίντζιρας
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Μ 180, σ. 339v

Ο Μισέρ Δελάρτας, γνωστός για τις οικονομικές του δραστηριότητες στην Κέρκυρα την εποχή εκείνη, ενοικίασε τον φόρο «της βούλας των ταβερνών» και με την παραπάνω πράξη τον υπενοικίασε στον Νικόλαο Βούλγαρη. Πρόκειται για έναν έμμεσο φόρο που επιβαλλόταν στην πώληση κρασιού από τις ταβέρνες και τα εργαστήρια. Τα βαρέλια του κρασιού σφραγίζονταν από τον φοροεισπράκτορα και προκειμένου να αποσφραγιστούν και να πωληθεί το κρασί, ο ταβερνιάρης έπρεπε να πληρώσει τον φόρο που του αναλογούσε.

Από την παραπάνω ανάλυση και τη σύμβαση που παρατίθεται, φαίνεται η διαδικασία οικονομικής και κοινωνικής ανέλιξης κάποιων ατόμων και οικογενειών. Οι περισσότεροι ιδιώτες που ασχολούνταν με την ενοικίαση και την είσπραξη φόρων τελικά βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση και τελικά κατόρθωναν να εισέλθουν στις τάξεις της αριστοκρατίας.

__________________________

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[i] Οι δύο αυτοί φόροι δεν ταυτίζονται.
[ii] Άμεσοι φόροι επιβάλλονταν ως έκτακτες εισφορές με τη μορφή της δεκάτης σε περιπτώσεις πολέμων κ.α. Παρόλα αυτά, ήδη από τον 17ο αιώνα, η Βενετία προσπαθούσε να επιβάλει τακτικούς άμεσους φόρους στις κτήσεις της, προκαλώντας την αντίδραση των Κερκυραίων που επικαλούνταν τη Συνθήκη Προσχώρησης του 1387.
[iii] Πακτώνω: ενοικιάζω.
[iv] Κάμαρα: εδώ το Ταμείο της Κέρκυρας. Τα Επτάνησα είχαν χωριστεί δημοσιονομικά από τους Βενετούς σε τέσσερις Camere, της Κέρκυρας, της Κεφαλλονιάς, της Ζακύνθου και των Κυθήρων.
[v] Ποινίτζα: οι Μπενίτσες.
[vi] Υπέρπυρα: νομίσματα της εποχής

Εορταστικές Εκδηλώσεις στη Λευκάδα για την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα

Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λευκάδας και ο Μουσικοφιλολογικός Όμιλος ΟΡΦΕΥΣ διοργανώνουν από τις 16 έως 21 Μαΐου 2009 εορταστικές εκδηλώσεις στη Λευκάδα για την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα.

Ο Νομάρχης Λευκάδας κ. Κώστας Α. Αραβανής και ο Πρόεδρος του ΟΡΦΕΑ κ. Κώστας Κατωπόδης προσκαλούν τους Λευκαδίτες και τους επισκέπτες του νησιού μας στις εορταστικές εκδηλώσεις.

Το αναλυτικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων έχει ως εξής:

Σάββατο 16 Μαΐου, Ώρα 20.00
	22η Συνάντηση Χορωδιών στον χώρο του Κέντρου Νεότητας του Δήμου Λευκάδας. Συμμετέχουν: Χορωδία Πολιτιστικού Συλλόγου Άργους «ΤΕΛΕΣΙΛΛΑ», Δημοτική Χορωδία Ναυπλίου, «ΝΕΑ ΧΟΡΩΔΙΑ» Λευκάδας, Μικρασιατική Χορωδία Νίκαιας, Χορωδία Μουσικοφιλολογικού Ομίλου «ΟΡΦΕΥΣ».
Δευτέρα 18 Μαΐου, Ώρα 20.00
	Εγκαίνια 20ης Πανεπτανησιακής Έκθεσης Ζωγραφικής, στην αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου Δήμου Λευκάδας. Διάρκεια έκθεσης: από 18 έως 31 Μαΐου Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά εκτός Σαββάτου και Κυριακής 9.00 – 13.00 & 18.30 – 21.30.
Τετάρτη 20 Μαΐου, Ώρα 20.45
	Ομιλία για το χρονικό της Ένωσης από την κα Βιβέτ Τσαρλαμπά-Κακλαμάνη, Φιλόλογο – Ερευνήτρια, με θέμα: «Πρόσωπα και κείμενα στην πορεία για την πολυπόθητη Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα το 1864». Συναυλία του «Μουσικού Συνόλου Λευκάδας», στην αίθουσα του Δημοτικού Κινηματογράφου «ΑΠΟΛΛΩΝ».
Πέμπτη 21 Μαΐου, Ώρα 11.15
	Ι. Ν. Παντοκράτορα, Επίσημη Δοξολογία – Τρισάγιο πεσόντων.
Πέμπτη 21 Μαΐου, Ώρα 12.00
	Ηρώο – Κατάθεση στεφάνων.

Να σημειώσουμε με την ευκαιρία ότι ο Μουσικοφιλολογικός Όμιλος Ορφεύς Λευκάδας, που ιδρύθηκε το 1937, είναι ένας πολιτιστικός σύλλογος με πολυσχιδείς δραστηριότητες που εκτείνονται στο χορό, τη μουσική, το θέατρο και τον κινηματογράφο. Σταθμός στις δραστηριότητές του είναι η δημιουργία των Γιορτών Λόγου και Τέχνης το 1955 και του Διεθνούς Φεστιβάλ Φολκλόρ το 1960.

Από το 1956 διοργανώνει κάθε χρόνο τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις για την επέτειο της Ένωσης της Επτανήσου. Το 1993 τιμήθηκε με το βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το μεγάλο πολιτιστικό έργο του.

Για πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες του Μουσικοφιλολογικού Ομίλου Ορφεύς Λευκάδας μπορείτε να απευθυνθείτε στον Πρόεδρό του κ. Κωνσταντίνο Kατωπόδη:

Email: kostaskatopodis@gmail.com Τηλέφωνο: +0306932530933 Τηλέφωνο: 26450-21254 (πρωί) Fax: 26450-21253

«Η Λευκάς απειλείται με άμεσον καταστροφήν υπό 600 συμμοριτών της Δεξιάς»

Αναδημοσιεύουμε από την εφημερίδα του Πάνου Κόκκα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» (ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΠΡΩΪΝΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ), Φύλλο της Παρασκευής 13 Δεκεμβρίου 1946, Σελίδα 4. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας.

«ΠΑΤΡΑΙ. 12 (Του ανταποκριτού μας) — Κατά πληροφορίας αξιοπίστων προσώπων αφιχθέντων σήμερον εκ Λευκάδος επικρατεί εκεί έκρυθμος κατάστασις μετά την απόπειραν φόνου υπό αγνώστων κατά του δικηγόρου Πάνου Βέρη, όστις επί κατοχής ηγείτο ιδιωτικής ομάδος τύπου ταγμάτων ασφαλείας συνεργασθείς μετά των Γερμανών εις μάχας και πυρπολήσεις χωρίων της Λευκάδος και της Ιθάκης.

Την επομένην της αποπείρας έφθασαν με πλοιάρια από το Ξηρόμερον εις Λευκάδα περί τους 600 ένοπλοι και μη, ανήκοντες εις τας επί κατοχής ομάδος Βέρη· εδημιουργήθη δε εκ τούτου μία κατάστασις συγκυριαρχίας της πόλεως μεταξύ των νομίμων αρχών και των ενόπλων, οι οποίοι κυκλοφορούν ανενόχλητοι εις την πόλιν και έχουν υπό τον έλεγχόν των ορισμένα δημόσια κτίρια όπως το ταχυδρομείον και το τηλεγραφείον.

Οι ένοπλοι απειλούν να επιδράμουν εις τα κρατητήρια της χωροφυλακής όπου κρατούνται οι συλληφθέντες ως ύποπτοι δια την απόπειραν και τους θανατώσουν.

Μεταξύ του πληθυσμού έχει δημιουργηθή ατμόσφαιρα πανικού η δε χωροφυλακή εζήτησεν ενισχύσεις.

Ο επί κεφαλής των ενόπλων Ι. Βέρης αδελφός του τραυματισθέντος διεκήρυξεν δημοσία ότι αν ο αδελφός του αποθάνη λόγω των τραυμάτων, ούτος θα ανασκάψη εκ θεμελίων την πόλιν και θα αναγράψη επί πινακίδος: «Εδώ ήτο η Λευκάς» όπως έπραξαν οι Γερμανοί εις Κάνδαμον».

Ας δούμε όμως λίγο ποιος ήταν ο Πάνος Βέρης και τι είχε προηγηθεί των γεγονότων αυτών. Ο Βέρης ήταν αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας του Ξηρομέρου. Επέδραμε αρκετές φορές κατά της Λευκάδας, ιδιαίτερα των ΕΑΜοκρατούμενων χωριών της, σε συνεργασία με τους αυτοαποκαλούμενους «οπλαργηγούς» της Δεξιάς στη Λευκάδα και τους Γερμανούς. Στη μάχη της Λευκάδας (Λαϊνάκι, 15-18 Ιουνίου 1944) πήρε μέρος μαζί με τους «οπλαργηγούς» της Λευκάδας και τους Γερμανούς όπως και στα γεγονότα που ακολούθησαν – αρπαγές, φόνους, βασανιστήρια, βιασμοί γυναικών, πυρκαγιές. «… Αυτοί οι άνθρωποι ενεργούσαν πια, σαν τα πιο κουρδισμένα ρομπότ και απελευθέρωσαν τις πιο ενστικτώδικες κακούργες τάσεις του ανθρώπινου όντος. Νομίζω πως δεν υπάρχει στον ελληνικό χώρο τέτοιο παράδειγμα ανήκουστης βίας και βασανισμού…» γράφει ο Ζώης Κουτσαύτης στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα» (Αθήνα 1991) για τα γεγονότα που ακολούθησαν ακόμη και μέρες μετά την μάχη.

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας το Φλεβάρη του 1945 αρχίζει ξανά το κύμα της τρομοκρατίας από τους εθνοφύλακες, σε συνεργασία με τους παλιούς ταγματασφαλίτες, μεταβαπτισμένους τώρα σε «μεταβατικά αποσπάσματα διώξεως συμμοριτών», και με την τοπική χωροφυλακή, ενάντια στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Το γεγονός αυτό ήταν φυσικό να αναγκάσει αρκετούς ΕΑΜίτες αγωνιστές του νησιού να βγουν ξανά στο βουνό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Ζώης Κούρτης (Φασόλιας), από την πόλη της Λευκάδας, που ήταν και πολιτικός επίτροπος της πρώτης ομάδας των καταδιωκομένων αγωνιστών υπό την αρχηγεία του Πάνου Γιαννούλη.

Ζώης Κούρτης (Φασόλιας) από την πόλη της Λευκάδας. Ανταρτοεπονίτης στον ΕΛΑΣ και πολιτικός επίτροπος στο Αρχηγείο Λευκάδας - Ξηρομέρου του Δημοκρατικού Στρατού.

Για την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βέρη γράφει ο Τάσος Γ. Κονιδάρης -εκ των συγγενών των «οπλαρχηγών» της Δεξιάς στο νησί- στο βιβλίο του «Η Λευκάδα στη σκιά του εμφυλίου πολέμου 1943-1947»:

«… Η δυνατότητα του Βέρη να επηρεάζει τη Λευκάδα και η επιρροή του στον Δεξιό κόσμο του Ξηρομέρου, που την ανάσα του ένιωθε καυτή η Λευκαδίτικη Αριστερά, καλλιέργησαν την ιδέα να τον βγάλουν οριστικά από τη μέση.

Την ευθύνη της δολοφονίας ανέλαβε εθελοντικά και με τη συναίνεση του κόμματος ο Ζώης Κούρτης από τα πιο αντρειωμένα ομολογουμένως άτομα του ΕΛΑΣ.

Την προηγούμενη ο Βέρης, καταπέλτης στη δίκη τριών ελασιτών, συνετέλεσε, όσο εξαρτώνταν απ’ αυτόν, να δικαστούν οι άνθρωποι αυτοί με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Στην έξοδο του Δικαστηρίου, με τη λήξη της δίκης, ο Βέρης ομολόγησε σε συνάδελφό του ότι ο ένας «πήγε τσάμπα».

Αν αυτό αποτέλεσε την αφορμή δεν έχει σημασία· η απόφαση ήταν παρμένη: ο Βέρης έπρεπε να πεθάνει. Το βράδυ της επόμενης μέρας σε κεντρικό δρόμο της πόλης και στο ύψος του Αγ. Νικολάου ο Βέρης άοπλος δέχτηκε την δολοφονική επίθεση· ο Κούρτης προστατευμένος από το ευεργετικό σκοτάδι που του είχε προηγουμένως εξασφαλίσει η ηλεκτρική Εταιρεία, πλησιάζοντας σε απόσταση μέτρου γύρισε πάνω στον Βέρη το αυτόματο που στην πρώτη σφαίρα έπαθε εμπλοκή· το σφάλμα του αντάρτη να χτυπήσει τόσο κοντά έσωσε τη ζωή του Βέρη· δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει κατ’ επανάληψη, παρά μόνο μια φορά, το περίστροφο, γιατί ο Βέρης αντιδρώντας ενστικτώδικα για έσχατη άμυνα ζωής, και μολονότι χτυπημένος επικίνδυνα στα ευαίσθητα σημεία έπεσε πάνω στον αντίπαλο, προφανώς για να μη γίνει ευκολότερος στόχος γυρίζοντάς του τις πλάτες· η αντίδραση τούτη στέρησε την τύχη από τον Κούρτη να πετύχει.

Το επεισόδιο παρά λίγο να είχε μοιραία συνέπεια για τη Λευκάδα.

Ενώ ο Βέρης μεταφέρονταν βαρειά χτυπημένος στην Πρέβεζα, διακόσιοι περίπου άντρες της Δεξιάς του Ξηρομέρου με τον Γιάννη Βέρη-αδερφό του θύματος- εισέβαλαν στη Λευκάδα και, χωρίς αυτό να θεωρηθεί σχήμα λόγου κατέλαβαν κυριολεκτικά την πόλη…».

Ο Ζώης Κούρτης, αφού επέζησε της μάχης της Πούντας (Ιούνης 1947) όπου ξεκληρίστηκε το Αρχηγείο Ξηρομέρου – Λευκάδας του ΔΣΕ, πέρασε στη Λευκάδα και καταδιωκόμενος από αποσπάσματα τραυματίστηκε σε συμπλοκή -υποδείχτηκε μετά από προδοσία, όπως λέγεται, η θέση όπου βρισκόταν- και πέθανε από τα τραύματά του στις 29.06.1947, κοντά στο χωριό Νικιάνα. Σύμφωνα με κάποιες άλλες μαρτυρίες, όντας τραυματισμένος, αυτοκτόνησε για να μην αιχμαλωτιστεί από τους διώκτες του.

Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα 1941 – 1945

Άρθρο του συντοπίτη μας Ηλία Θερμού, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» (Παρασκευή 24 Απρίλη 2009) ως «άρθρο συνεργάτη μας» και με τη διευκρίνηση της εφημερίδας ότι «Τα άρθρα συνεργατών μας απηχούν τις απόψεις τους».

Του
Ηλία ΘΕΡΜΟΥ
O Ηλίας Θερμός είναι Καθηγητής, Συντονιστής του Κέντρου Αριστείας Jean Monnet του Πανεπιστημίου Μακεδονίας

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ 1941 – 1945
Ιστοριογραφία και πραγματικότητα
Βιβλιοκριτική και το χρέος προς την ιστορική αλήθεια

Mεταξύ των εκδόσεων που έχουν κατά καιρούς κυκλοφορήσει σχετικά με την Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα περιλαμβάνονται και τα βιβλία:

• «Η Λευκάδα στη Δίνη Κατοχής και του Εμφυλίου» με συγγραφέα τη Σμύρνη Φ. Μαραγκού, εκδόσεις «Ελληνική Ευρωεκδοτική ΕΠΕ», Αθήνα 1989.
• «Η Ανατολή του Νέου Πολιτικού Διχασμού στο Μεταπολεμικό Κράτος» με συγγραφέα τον Ι. Φ. Μαλακάση, καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, εκδόσεις «Δωδώνη» 2001 του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Τα παραπάνω έργα ιστορικού περιεχομένου εστιάζουν στην Εθνική Αντίσταση και εμφύλιες συγκρούσεις και γενοκτονία στη Λευκάδα κατά την περίοδο 1941 – 1945. Αναλυτικότερα το βιβλίο της κυρίας Μαραγκού εξιστορεί τα γεγονότα από την προσωπική της γνώση και πληροφορίες και καταλήγει «περιοριστικά στην καταγραφή γεγονότων που αφορούν μόνο τη νοτιοδυτική Λευκάδα γιατί έζησε, έγραψε την μικρή της ιστορία, καλή ή κακή αυτό θα κριθεί από το χρόνο και τον ιστορικό του μέλλοντος, και έκλεισε ο κύκλος της ζωής της οικογένειας Μαραγκού».

Συνεπώς, τα στοιχεία που αναφέρει στο γλαφυρό και ευχάριστο στην ανάγνωση πόνημά της η συγγραφέας στηρίζεται σε πληροφορίες σχετικά με την καταγραφή γεγονότων, τα έγγραφα που αφορούν τις καταδικαστικές αποφάσεις των ιταλικών έκτακτων στρατοδικείων με τις συλλήψεις και καταδίκη των μελών της ΕΑΜικής οργάνωσης στο χωριό του Αγίου Πέτρου, έγγραφα που αφορούν το οικογενειακό της περιβάλλον, καθώς επίσης και το επάγγελμά της ως ιατρός και ιδιαίτερα το τμήμα που αναφέρεται στη ζωή της στη Χαλκίδα (σελίδα 361).

Η συγγραφέας αναφέρεται επίσης στα γεγονότα στο Διδυμότειχο που αφορούν τη δολοφονία του θείου της Νομάρχη Ιωάννη Φραγκούλη το 1942.

Το κείμενο και η εξιστόρηση του βιβλίου είναι πράγματι συναρπαστικά και μεταφέρει το κλίμα της εποχής από το μεσοπόλεμο, ιδιαίτερα της δεκαετίας του 1930, της ιταλογερμανικής κατοχής έως το 1945.

Όμως, δυστυχώς, η συγγραφέας δε

στηρίζεται σε εξακριβωμένες ιστορικές πηγές  όπως δικαστικές αποφάσεις και διασταυρωμένες προσωπικές μαρτυρίες, επίσημες αρχειακές πηγές όταν εξιστορεί κρίσιμα γεγονότα όπως π.χ. η μάχη της Λευκάδας στις 15-18 Ιουνίου 1944, πολύ δε περισσότερο που δεν αναφέρεται σε αρχειακό υλικό της Εθνικής Αντίστασης, τις καταθέσεις πρωταγωνιστών της μάχης που δημοσιεύτηκαν στον 3ο τόμο της Ιστορίας της Αντιστάσεως υπό την επιμέλεια του Βάσου Γεωργίου (σελίδες 1.024 – 1.047), εκδόσεις «Αυλός» 1979, δηλαδή 10 χρόνια πριν δημοσιευτεί το βιβλίο της.

Η συγγραφέας στην σελίδα 375 αναφέρεται στο «Συμμοριτοπόλεμο Γράμμου 1947 – 1949», όπου καταγράφει τα θύματα αυτής της εμφυλιακής περιόδου του χωριού Άγιος Πέτρος. Ήδη μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από την Πολιτεία, η ιστορική έρευνα από το 1982, η περίοδος 1946 – 1949, αναφέρεται ως Εμφύλιος Πόλεμος και οι «Συμμορίτες» ως Δημοκρατικός Στρατός.

Οι όροι «Συμμορίτες» και «Συμμοριτοπόλεμος» δε χρησιμοποιούνται μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από την Πολιτεία από το 1982 και οι ιστορικοί χρησιμοποιούν πλέον τον όρο Δημοκρατικός Στρατός για την εμφυλιακή σύγκρουση 1946 – 1949.

Στο άρθρο μου «From Antartes to Symmorites, Road to Greek Fratriade», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Massachusetts Review του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης του 1968 προσπαθώ να τεκμηριώσω την επιλογή αυτού του όρου ως στρατηγικό ψυχολογικό στοιχείο του ψυχολογικού πολέμου αμέσως μετά το δόγμα Τρούμαν το Μάρτη 1947, προκειμένου να χειραγωγηθεί η κοινή γνώμη στην Ελλάδα και στο εξωτερικό στη μεταστροφή της θετικής γνώμης και του κλίματος των μέσων μαζικής ενημέρωσης για τους ένδοξους και ηρωικούς αντάρτες και επαναστάτες, προς έναν όρο που ταυτίζεται με τρομοκρατία και το κοινό έγκλημα. Ετσι με αυτόν τον τρόπο καλύπτεται και δικαιολογείται πλήρως το μαζικό έγκλημα της κρατικής τρομοκρατίας και των συμμάχων τού 1945 – 1947 σύμφωνα με τη Μαύρη Βίβλο του ΕΑΜ, Αθήνα Μάης 1946.

Από τη Βάρκιζα, 12 Φλεβάρη 1945, έως τις 31 Μάρτη 1946 η αντι-ΕΑΜ τρομοκρατία έδωσε τα παρακάτω αποτελέσματα : 1.289 άνθρωποι δολοφονήθηκαν, 6.671 τραυματίστηκαν, 84.931 συλλήψεις και 31.632 βασανίστηκαν. Κατά τα λοιπά, ο όρος «Συμμορίτες» λειτούργησε με απόλυτη επιτυχία, για να αποδοθεί το εγκληματικό προσωνύμιο στους αγωνιστές του οράματος της Λαοκρατίας της Εθνικής Αντίστασης που τώρα γίνονταν τα θύματα της κρατικής καταστολής υπό την ξένη καθοδήγηση.

Σχετικά με τα γεγονότα και την περιγραφή της μάχης της Λευκάδας, 18 Ιούνη 1944, σελίδα 295 του βιβλίου της κυρίας Μαραγκού «Η Λευκάδα στην Δίνη Κατοχής και του Εμφυλίου» όπως και στην σελίδα 104 του βιβλίου του κυρίου Ι. Φ. Μαλακάση «Η Ανατολή του Νέου Πολιτικού Διχασμού στο Μεταπολεμικό Κράτος» αναφέρεται «οι ελασίτες έκαψαν το σπίτι των Καραγιάννηδων και εφόνευσαν και τους μαστόρους στην σκεπή του σπιτιού. Αυτά έγιναν με υποδείξεις του Γεράσιμου Θερμού προς Φορτούνα. Ο Θερμός ήταν δάσκαλος από την Εγκλουβή», καταλήγει αναφορά του Ι. Φ. Μαλακάση από το βιβλίο της Μαραγκού. Ενώ η Σμύρνη Μαραγκού συνεχίζει «ο Θερμός ήταν δάσκαλος από την Εγκλουβή ψυχωμένος κομμουνιστής, που δεν εγκατέλειψε ποτέ το ιδεολογικό του πιστεύω, δίνει το παρών με ενεργό και συνειδητή συμμετοχή σ’ όλες φάσεις των μετέπειτα αγώνων τον ΕΑΜ ως αντάρτης του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ζέρβα το 1947 στο Άκτιο Πρέβεζας, αποκεφαλίστηκε και το κεφάλι του κρεμάστηκε στο πεντοφάναρο της πλατείας της πόλης. (Αυτά από δικές μου πληροφορίες)».

Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Κόρακας (Παντελής Λιότσος, δικηγόρος). Ήταν καπετάνιος στη μάχη της Λευκάδας που έγινε στο Λαϊνάκι στις 15-18 Ιουνίου 1944.

Ποια όμως είναι η αλήθεια στα παραπάνω αναφερόμενα : Ο Γεράσιμος Θερμός ήταν επικεφαλής του Δεύτερου λόχου στη μάχη της Λευκάδας, όπως τεκμηριώνεται από τις μαρτυρίες στην Ιστορία της Αντίστασης, σελίδα 1.035,1 του Παντελή Λιότσου (Κόρακα), καπετάνιου της επιχείρησης, σελίδα 1.038 και Σπύρου Φατούρου (Πάπιου) σελίδα 1.041 που ήταν επικεφαλής του εφεδρικού λόχου Ευγήρου. Στη συνέντευξή μου με τον Παντελή Λιότσο (Κόρακα) στις 23 Δεκεμβρίου 1978 ο Λιότσος (Καπετάνιος) περιέγραψε ως εξής τη διάταξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ:

Α’ λόχος από Κεφαλλονίτες με επικεφαλής τον ΕΛΑΣίτη Αλυσανδράτο κινήθηκε στο νοτιοδυτικό μέτωπο προς Άλατρο, ο Β’ λόχος με επικεφαλής τον Γεράσιμο Θερμό κινήθηκε προς Σταυρωτά και από εκεί έφτασε και καβάλησε το Λαϊνάκι, ο Γ’ λόχος με επικεφαλής τον Κατσιγιάννη κινήθηκε προς Σύβρο, ο Δ’ λόχος, με επικεφαλής τον Σπύρο Φατούρο ή Πάπιο ήταν στα υψώματα της Ευγήρου. Η διοίκηση της επιχείρησης με 40 άνδρες, που επικεφαλής ήταν Καπετάνιος ο Φορτούνας και ο Καπετάνιος Κόρακας κινήθηκε προς το χωριό Άγιος Ηλίας.

Ποτέ ο Δεύτερος και ο Τρίτος λόχος δεν συναντηθήκανε με την διοίκηση Φορτούνα – Κόρακα και όπως λέει ο Σπύρος Φατούρος περίμεναν τη διοίκηση για 15 ώρες στο Σύβρο – Βουρνικά που δε συναντήθηκαν, γιατί στο μεταξύ παρενέβησαν οι γερμανικές δυνάμεις με μεγάλη δύναμη πυρός. Πώς, λοιπόν, οι συγγραφείς των βιβλίων δε συμβουλεύτηκαν τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών που κατατέθηκαν στο Σεμινάριο Κοντογιώργη που επικαλούνται, και ατυχώς, και κακώς ταυτίζουν τον διοικητή του Δεύτερου λόχου Γεράσιμο Θερμό με τα γεγονότα στον Άγιο Ηλία, αφού όπως

Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Φουρτούνας. Από τους πρωταγωνιστές της μάχης της Λευκάδας στο Λαϊνάκι. Σκοτώθηκε στην Πελοπόννησο κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

προκύπτει από τις μαρτυρίες ο δεύτερος λόχος του Γεράσιμου Θερμού κατέλαβε τον κύριο στόχο της επιχείρησης στο Λαϊνάκι από την πρώτη κιόλας μέρα, όπως ακριβώς προέβλεπε το οργανωτικό σχέδιο της επιχείρησης, ενώ οι καπετάνιοι Φορτούνας και Κόρακας με τους 40 άντρες, δηλαδή το αρχηγείο της επιχείρησης κατέλαβαν το χωριό Άγιος Ηλίας και κινήθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση προς Σύβρο – Βουρνικά και συνεπώς έχουν την αποκλειστική ευθύνη για τα γεγονότα στον Άγιο Ηλία.

Ο Δεύτερος λόχος αναχώρησε από το οροπέδιο της Εγκλουβής από το βουνό Καλοκαιρινό – Σουλάκι – Σταυρωτά, και από εκεί στο χωριό Σύβρο όπου έφτασε στο Λαϊνάκι , ενώ ο Τέταρτος λόχος με τον Κατσικογιάννη κινήθηκε προς Χορτάτα – Κομηλιό, Αθάνι και κατέβηκε στον Άγιο Πέτρο όπου και ενώθηκε με τμήμα του Ζανιά με στόχο τον σταθμό διοίκησης που είχε ορισθεί στο Σύβρο – Βουρνικά, ώστε να καλυφθεί το Λαϊνάκι και να συγκλίνουν εκεί όλες οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Ο Σπύρος Φατούρος διοικητής του Τέταρτου λόχου Ευγήρου γράφει στην Ιστορία της Αντίστασης, σελίδα 1.041: «Το αρχηγείο είχε ορίσει διοικητή στις νότιες περιοχές τον Κατσικογιάννη που τον βρήκα επικεφαλής του τμήματος και στις διαταγές του έπρεπε να υπαχθώ και εγώ. Εκεί ήτανε ο Κατσικογιάννης Έκτορας και ο Γεράσιμος Θερμός (Δάσκαλος). Είχανε χάσει το αρχηγείο και δεν είχαν επαφή μαζί τους από δεκαεφτάωρο. Εμείς βρισκόμαστε στην περιοχή Λαϊνάκι, χτυπούσαμε και ανεβαίναμε στο ύψωμα. Οι αντίπαλες δυνάμεις είχαν απώλειες και πολλοί παραδίνονταν. Μαχόμαστε στον Ασημόκαμπο. Την επόμενη μέρα έρχονται από το Φτερνό μερικές γυναίκες μαζί και η Γιαννούλα Γιαννακού, η σύζυγος του υπεύθυνου εκείνου του χωριού και μας έφεραν την πληροφορία ότι ήρθαν οι Γερμανοί και ότι το αρχηγείο το διαλύσανε, ότι το πρωί οι Γερμανοί θα φθάσουν εδώ. Σύστησε ο Φατούρος στον Κατσικογιάννη που ήταν επικεφαλής να αποσυρθούμε στα υψώματα της Ευγήρου. Συμφωνήσαμε να αποσυρθώ εγώ με το τμήμα Ευγήρου και αυτός με τις υπόλοιπες δυνάμεις να παραμείνει εκεί και να περιμένει μήπως φανεί κανένας σύνδεσμος. Αυτός ειδοποίησε και τον Θερμό που βρισκότανε τότε στο Λαϊνάκι. Την επόμενη ο Ασημόκαμπος γέμισε με Γερμανούς. Εμείς τους χτυπήσαμε με το πολυβόλο, άλλη ενέργεια δεν ήταν δυνατή να κάνουμε. Ύστερα έγιναν όσα έγιναν, χάσαμε πολλά παλικάρια και είχαμε πολλά θύματα».²

Η ερώτηση λοιπόν και προς τους δύο συγγραφείς των παραπάνω βιβλίων είναι εύλογη. Από πού προκύπτει ότι ο επικεφαλής του Δεύτερου λόχου Γεράσιμος Θερμός ήτανε με το αρχηγείο Φορτούνα – Κόρακα στο κεντρικό μέτωπο στο χωριό Αγιος Ηλίας;

Ο Ι. Φ. Μαλακάσης αναφέρει στην σελίδα 75 του βιβλίου του ότι «το ανεξάρτητο τάγμα του εφεδρικού ΕΛΑΣ στέλνει δύο τμήματα, το ένα στην περιοχή Χορτάτων με τον Χρ. Βλάχο και ένα στην Εγκλουβή με τον Γεράσιμο Θερμό», δηλαδή δέχεται ότι ο Γεράσιμος Θερμός ήταν διοικητής τμήματος του εφεδρικού ΕΛΑΣ και στη συνέχεια στην σελίδα 104 σχετικά με τα γεγονότα στο Αη-Λια επικαλείται μαρτυρία του Νίκου Θερμού (Ζούρα) «τα περιστατικά έγιναν με πρωτοβουλία ορισμένων απείθαρχων εφεδρικών οπλοφόρων». Εδώ, λοιπόν, προκύπτει σαφώς σύγχυση στην εξιστόρηση γεγονότων από τους παραπάνω συγγραφείς.

Εύλογο, λοιπόν, είναι το ερώτημα σχετικά με την επιστημονική τεκμηρίωση των γεγονότων προς τους συγγραφείς των παραπάνω βιβλίων γιατί δεν έλεγξαν τα σχετικά έγγραφα από τις ποινικές διώξεις που ασκήθηκαν και την απόδοση ευθυνών για το περιστατικό στον Άγιο Ηλία που αναφέρουν, όπου προκύπτει ότι το δικαστήριο Αγρινίου καταδίκασε τον Δημήτριο Θερμό το 1948 για το θάνατο ενός ατόμου κατά την είσοδο του Αρχηγείου του ΕΛΑΣ στο χωριό Άγιος Ηλίας υπό την ηγεσία των Καπεταναίων Φορτούνα – Κόρακα.

Η κυρία Σ. Μαραγκού γράφει ότι ο Γεράσιμος Θερμός «συνελήφθη με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ζέρβα το 1947 στο Άκτιο Πρέβεζας». Αυτό βέβαια δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια γιατί η μάχη του Ακτίου στης 22 Ιουνίου 1947 έγινε από αποσπάσματα χωροφυλακής με το επίλεκτο τμήμα του Δημοκρατικού Στρατού Λευκάδας.

Καλείται, λοιπόν, η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων που συμμετείχε σε αυτή την ιστορική εργασία, αφού ο αείμνηστος καθηγητής Ι. Φ. Μαλακάσης έχει αποβιώσει, να διορθώσει ό,τι πρέπει να διορθώσει με διασταυρωμένες και αξιόπιστες πληροφορίες και ιστορικές πηγές, προκειμένου να υπερασπιστεί το κύρος μιας πανεπιστημιακής έκδοσης, ώστε να ανταποκρίνονται και στα πρακτικά του Σεμιναρίου Κοντογιώργη που αναφέρει, σελίδα 37, τις 14 Ιανουαρίου 1979, αφού ο συγγραφέας αυτής της βιβλιοπαρουσίασης ήταν παρών ως συνδιοργανωτής και γνωρίζει τις μαγνητοφωνημένες παρουσιάσεις μερικών συμμετεχόντων πρωταγωνιστών στη μάχη της Λευκάδας που ήταν παρόντες σε αυτή τη συζήτηση.

Ο Γεράσιμος Γ. Θερμός (Τιλίλας). Δάσκαλος στο επάγγελμα, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ από την Εγκλουβή. Στη μάχη της Λευκάδας στο Λαϊνάκι ήταν επικεφαλής του Δεύτερου λόχου του ΕΛΑΣ. Σκοτώθηκε στη μάχη της Πούντας, τον Ιούνιο του 1947, και κρέμασαν το κεφάλι του, μαζί με τα κεφάλια έξι συντρόφων του, στο πεντοφάναρο της κεντρικής πλατείας Λευκάδας.

Εδώ, λοιπόν, στα παραπάνω βιβλία των Σ. Μαραγκού και Ι. Φ. Μαλακάση, αμφισβητείται o αγωνιστής Γεράσιμος Θερμός, ένα κορυφαίο ιδεολογικό – αγωνιστικό στέλεχος, που συνέχισε αταλάντευτα πους αγώνες στην απελευθέρωση της Κεφαλονιάς ως στρατιωτικός διοικητής του τάγματος Λευκάδας – Ξηρομέρου με 100 άντρες³ μαζί με τον Ιταλό λοχαγό Παμπελόνι⁴ και τον Διομήδη⁵, αμέσως μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ από τη Λευκάδα.⁶

Ο Γεράσιμος Θερμός ήταν υπασπιστής της ταξιαρχίας στην Αμφιλοχία με διοικητή τον Αρέθα, έφεδρος αξιωματικός στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Αλβανία που προάχθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 1940 σε έφεδρο ανθυπολοχαγό. Στις 22 Ιουνίου 1947, σύμφωνα με το πιστοποιητικό στρατολογίας Λευκάδας Αρ. 507127, «εφονεύθη υπό αποσπασμάτων χωροφυλακής ως ένοπλος κομμουνιστής». Με απόφαση του Γενικού Επιτελείου Στρατού, με την υπ’ αριθμόν 24/24-2-89 εγκύκλιο διαταγή ΓΕΣ και με προεδρικό διάταγμα στις 2 Φεβρουαρίου 1989, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 36/13-2-89, προάγει σε υπολοχαγό Πεζικού τον Γεράσιμο Θερμό ΣΑ 150/91583/38 από 12-3-1946.

Ο Γεράσιμος Θερμός έπεσε μαχόμενος στη μάχη της Πούντας – Ακτίου του Δημοκρατικού Στρατού με αποσπάσματα της Χωροφυλακής και ΜΑΥδες, όπου οι νικήτριες δυνάμεις του ελληνικού κράτους αποκεφάλισαν τους νεκρούς και τραυματίες του Δημοκρατικού Στρατού και κρεμάσανε τα κεφάλια τους ως τρόπαια στο πεντοφάναρο της κεντρικής πλατείας της Λευκάδας, προς δόξαν του Διεθνούς Δικαίου για τους νεκρούς και τραυματίες του πολέμου.

Όμως, αυτό το φρικτό και αποτρόπαιο έγκλημα εξιστορείται από τους συγγραφείς των παραπάνω βιβλίων, όπου ο μεν καθηγητής Ι. Φ. Μαλακάσης εμφανίζει στη σελίδα 210 φωτογραφία που κρέμονται τα κεφάλια των αγωνιστών με το σχόλιο «οι βαρβαρότητες της περιόδου «Λευκής τρομοκρατίας» 1946-47. Κεφάλια ΕΑΜιτών στο πεντοφάναρο στην κεντρική πλατεία της Λευκάδας αμέσως μετά την «Εθνική Αποκατάσταση» της Βάρκιζας». Η κυρία, δε, Μαραγκού δεν αναφέρει στο εκτεταμένο βιβλίο της αυτό το συνταρακτικό γεγονός.

Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, αλλά και από μαρτυρίες αγωνιστών της εποχής, οι βαρβαρότητες σε βάρος των νεκρών και τραυματιών της μάχης του Δημοκρατικού Στρατού στο Άκτιο, στις 22 Ιουνίου 1947, με ΜΑΥδες και αποσπάσματα Χωροφυλακής έγιναν με την εντολή της διοίκησης της Αστυνομίας που συμμετείχε στη μάχη και δεν επέτρεψε την ταφή των νεκρών αγωνιστών. Η, δε, μακάβρια έκθεση των κεφαλιών των κομμουνιστών ηρωικών αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης ήταν σε γνώση του διορισμένου εκπροσώπου του ελληνικού κράτους, του νομάρχη Λευκάδας.

Οι επίσημες αρχές της Συντεταγμένης Πολιτείας ασφαλώς γνωρίζουν ότι παραβιάστηκε με πρωτοφανή βαρβαρότητα το Διεθνές Δίκαιο για την προστασία των αιχμαλώτων τραυματιών και τη βεβήλωση των νεκρών ηρώων που αφέθηκαν άταφοι, βορά των πουλιών και αγριμιών, έτσι που σήμερα δεν υπάρχει ούτε ίχνος αυτών των αγωνιστών. Πότε, λοιπόν, θα αποδοθεί επιτέλους δικαιοσύνη κάθαρσης στην τραγωδία της Λευκάδας του 1947 και θα παρουσιάσει η συντεταγμένη πολιτεία τα επίσημα αποτελέσματά μας, ώστε να τιμηθούν οι ήρωες αγωνιστές του ελληνικού λαού με τις τιμές που τους αρμόζει και με την παραδειγματική τιμωρία των ένοχων συνεργατών του εχθρού της πατρίδας στην ιταλο-γερμανική κατοχή 1941-44;

Από τα δύο βιβλία που αναφέρονται παραπάνω, το βιβλίο του καθηγητή Ι. Φ. Μαλακάση μπορεί να θεωρηθεί πόνημα συλλογικής ιστορικής έρευνας, γιατί αναφέρονται και άλλοι ερευνητές που εκπονούσαν διδακτορικές διατριβές στη Νεώτερη Ελληνική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, σελίδα 79, και συνέλεξαν στοιχεία για την περίοδο 1941-1944 στη Λευκάδα.

Όμως, από την ερευνητική ομάδα, φαίνεται να απουσιάζουν εξειδικευμένοι διεθνολόγοι πολιτικοί επιστήμονες, που να αναλύσουν με βάση τα διεθνή δεδομένα, τα διπλωματικά έγγραφα και τις εκθέσεις των κατασκοπευτικών αποστολών (κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ), που έδρασαν στις περιοχές Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, Ηπείρου και Ιόνιων Νησιών.

Για παράδειγμα, είναι γνωστά ο στρατηγικός σχεδιασμός και η επιδίωξη της Μεγάλης Βρετανίας για την επιχείρηση «Κιβωτός», που σκόπευε να επιχειρήσει απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτων στο Ιόνιο και τις Δαλματικές ακτές, ώστε να προωθηθούν οι Συμμαχικές Αγγλο-Αμερικανικές δυνάμεις ταχύτερα στην Κεντρική Ευρώπη, αντί της απόβασης στη Νορμανδία (σχέδιο Overland) που έγινε στις 6 Ιουνίου 1944. Στόχος της επιχείρησης «Κιβωτός» ήταν η όσο το δυνατόν ταχύτερη ανακοπή της προέλασης του Κόκκινου Στρατού προς Γερμανία, Τσεχία, Ουγγαρία και Αυστρία.

Συνεπώς, σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο «Κιβωτός», οι ακτές του Ιονίου και της Δαλματίας έπρεπε να καθαριστούν το ταχύτερο από τις γερμανικές δυνάμεις. Ο ΕΛΑΣ, λοιπόν, έπρεπε να σταθμίσει αυτόν τον κρίσιμο παράγοντα της βρετανικής πολιτικής και να αποφασίσει με βάση τα δικά του στρατηγικά συμφέροντα και με δεδομένους πλέον τους αντι-ΕΑΜικούς στόχους της βρετανικής πολιτικής για επικράτηση στον ελληνικό χώρο μετά την Απελευθέρωση.

Αφού, λοιπόν, η βρετανική πολιτική είχε επιλέξει ως στρατηγικό εταίρο τον ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα και όχι το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, τότε θα ήταν λογικό κάθε επιχείρηση του ΕΛΑΣ να σχεδιαζόταν, έτσι ώστε να μην επωφεληθεί η αντι-ΕΑΜική βρετανική πολιτική. Οι δυνάμεις του ΕΔΕΣ θα έπρεπε, λοιπόν, να επωμισθούν πλήρως όλες τις συνέπειες της φιλοβρετανικής και φιλοαμερικανικής τους πολιτικής ταυτοχρόνως. Δηλαδή, πολύ απλά, η Μεγάλη Βρετανία θα έπρεπε να επιστρατεύσει τον ΕΔΕΣ για να πολεμήσει τους Γερμανούς για να εξυπηρετήσει τα ιμπεριαλιστικά της σχέδια, αφού τον είχε χρησιμοποιήσει και εξοπλίσει ως τον στρατηγικό της εταίρο στην Εθνική Αντίσταση. Αντί αυτής της «λογικής» επιλογής, η καταχθόνια και ανήθικη βρετανική πολιτική προτιμά να χρησιμοποιεί τον εν δυνάμει εχθρό της, τον ΕΛΑΣ, αφ’ ενός μεν για να συγκρουστεί με τους Γερμανούς και να εμπλέξει τον ΕΛΑΣ σε εμφύλιο πόλεμο με τον ΕΔΕΣ, και, επίσης, να αξιοποιήσει τυχόν ήττα του ΕΛΑΣ για την εδραίωση της Βρετανο-ΕΔΕΣικής στρατηγικής συμμαχίας και για την εδραίωση της αντι-ΕΑΜικής της πολιτικής, στην προκειμένη περίπτωση στη Λευκάδα, να παραδώσει το αριστερό Νησί στο έλεος των φιλογερμανικών και φιλοβρετανικών δυνάμεων.

Με βάση, λοιπόν, αυτήν τη λογική της διαπιστωμένης αντι-ΕΑΜικής πολιτικής των Βρετανών, η επιχείρηση της Λευκάδας 17-18 Ιουνίου 1944 εξυπηρετούσε ουσιαστικά τις βρετανικές επιδιώξεις, όποιο και αν ήταν το αποτέλεσμα. Σε περίπτωση, δηλαδή, νίκης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, θα επισπευδόταν η αποχώρηση των Γερμανών και με πρόσχημα την αντιπαράθεση ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ θα απαλλάσσονταν από την παραχώρηση της Λευκάδας στον ΕΛΑΣ σύμφωνα με τη Συμφωνία της Πλάκας μεταξύ ΕΑΜ και ΕΔΕΣ στις 29 Φεβρουαρίου 1944, και θα εξασφάλιζε προγεφύρωμα στο Κεντρικό Ιόνιο. Σε περίπτωση, όμως, ήττας του ΕΛΑΣ, ο φιλοβρετανικός ΕΔΕΣ θα ήταν κυρίαρχος στη Λευκάδα και η Βρετανία δε θα υλοποιούσε τη Συμφωνία της Πλάκας προς χάριν της βοήθειας – επέμβασης των Γερμανών για τη σωτηρία του ΕΔΕΣ, που έπαιζε σε διπλό ταμπλό.

Το βιβλίο του καθηγητή Μαλακάση δεν επιχειρεί τέτοια προσέγγιση ανάδειξης διεθνούς στρατηγικής που αφορά και τη Λευκάδα, βεβαίως το βιβλίο της κυρίας Μαραγκού δε φαίνεται να προσανατολίζεται καθόλου σε τέτοια ζητήματα.

Δυστυχώς, λοιπόν, τα δύο παραπάνω βιβλία δε φωτίζουν σε βάθος το κύριο ζήτημα της Εθνικής Αντίστασης στην Λευκάδα όχι ως απομονωμένο φαινόμενο σύγκρουσης φανατικών, αλλά ως κρίσιμο σημείο αντιπαράθεσης των εμπλεκόμενων δυνάμεων στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο της περιοχής του Ιονίου και των Δαλματικών ακτών. Είναι, λοιπόν, αυτή η αντιπαράθεση προάγγελος της ευρύτερης αντιπαράθεσης στον ελληνικό χώρο, που οδηγεί κατευθείαν από την Εθνική Αντίσταση στον Εμφύλιο και όχι στο «Συμμοριτοπόλεμο του Γράμμου»;

Η επιστημονική έρευνα, εξήντα και πλέον χρόνια μετά την Εθνική Αντίσταση, απαιτεί από τους ιστορικούς της πολιτικής και διπλωματικής ιστορίας των νεώτερων χρόνων, καθώς επίσης και από τους πολιτικούς επιστήμονες – διεθνολόγους, ειδικούς στη δομή και συμπεριφορά του διεθνούς συστήματος, στις διεθνείς σχέσεις και την εξωτερική πολιτική, πρώτα από όλα να συλλέξουν και να καταθέσουν στις πανεπιστημιακές και δημοτικές βιβλιοθήκες όλα τα κρίσιμα πρωτογενή στοιχεία, πάνω στα οποία στηρίζεται κατ’ εξοχήν η επιστημονική έρευνα, όπως:

1) Μυστικά έγγραφα και εκθέσεις μυστικών αποστολών της Μεγάλης Βρετανίας και ΗΠΑ στον κρίσιμο Ελλαδικό και Βαλκανικό χώρο, τα οποία σήμερα είναι διαθέσιμα σε σημαντικό βαθμό.

2) Αρχεία για τις στρατηγικές επιδιώξεις στον ελλαδικό χώρο των Μεγάλης Βρετανίας και ΗΠΑ, όπως, π.χ.: Ο σχεδιασμός και στόχος της επιχείρησης «Noark Arc» («Κιβωτός»).

3) Αρχεία σχετικά με διεισδύσεις της βρετανικής κατασκοπίας στις οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης για τη στρατολόγηση των πρακτόρων, ώστε οι πράξεις τους να δημιουργήσουν και να μεγιστοποιήσουν το μίσος μεταξύ των οργανώσεων και να διαχειρίζονται το αβυσσαλέο μίσος και να προβαίνουν εσκεμμένα σε υπονόμευση προσωπικοτήτων (Character Assassination) των πιο αταλάντευτων αγωνιστικών φυσιογνωμιών της Εθνικής Αντίστασης κυρίως του ΕΛΑΣ, ώστε μέσα από την τακτική της δαιμονοποίησης να προκαλείται αμφισβήτηση και υπονόμευση της πίστης του αγωνιζόμενου λαού στην ηρωική ιδεολογική πρωτοπορία.

Η κριτική που καλόπιστα μπορεί να γίνει σήμερα στις αποφάσεις κορυφαίων οργάνων της Εθνικής Αντίστασης είναι τα παρακάτω σημεία:

1) Δεν εκτιμήθηκε σωστά και έγκαιρα η φύση της αντιφασιστικής συμμαχίας Σοβιετικής Ένωσης – ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας. Ήταν συγκυριακή και δεν είχε σταθερή ιδεολογική βάση. Έτσι, από ό,τι γνωρίζουμε σήμερα οι ΗΠΑ επεξεργάζονταν σενάρια για την μεταπολεμική τους στάση απέναντι στη Σοβιετική Ενωση και τελικά κατέληξαν στην πολιτική Containment, με κεντρικό στόχο την ασφυκτική περικύκλωση της Σοβιετικής Ένωσης και με συγκεκριμένο απώτερο στόχο την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης μέσα από ένα μακροχρόνιο ψυχρό πόλεμο.

Η, δε, βρετανική πολιτική αποσκοπούσε στο να στερήσει από τη Σοβιετική Ένωση την αξιοποίηση της νίκης της και να περιορίσει την επιρροή της ασφυκτικά μέσα στο χώρο της Σοβιετικής Ένωσης, όπως ακριβώς έκανε η βρετανική πολιτική στο Συνέδριο της Βιέννης, το 1815, με σύμμαχο την Αυστροουγγαρία απέναντι στον τότε νικητή Ρωσία, με υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Η βρετανική, λοιπόν, πολιτική στην Ελλάδα το 1944 είναι καθαρά αντι-ΕΑΜική και άρα ανθελληνική. Αυτό αποδεικνύεται μεταξύ άλλων και με την παραβίαση της Συμφωνίας της Πλάκας για την παραχώρηση της Λευκάδας στον ΕΛΑΣ κατά την περίοδο της αγγλικής κατοχής του νησιού, 2-17 Δεκεμβρίου 1944, όπως αναλύει ο συγγραφέας Ι. Φ. Μαλακάσης, σελίδες 192-194.

Ο στρατηγός Σαράφης γράφει για τα γεγονότα της Λευκάδας: «Ο Άγγλος ταξίαρχος πήγε στη Λευκάδα και σύμφωνα με την έκθεση του στρατηγού Σκόμπι έβγαλε διαταγή να μείνει η Λευκάδα στον ΕΔΕΣ…».

«Κάνατε παράπονα για την Λευκάδα. Έλαβα την απόφασή μου και αυτές είναι οι διαταγές μου. Του υπενθύμισα εξ αρχής τις διαταγές του και τις συμφωνίες μας και ότι η τελευταία η διαταγή του είναι αντίθετη προς όλες τις συμφωνίες και διαταγές. Πρόσθεσε ότι η διαταγή του θα εκτελεστεί. Έτσι κανονίστηκε το ζήτημα της Λευκάδας σε βάρος του ΕΛΑΣ παρά τις συμφωνίες και διαταγές».⁷

Παραπομπές:

1. Ιστορία της Αντιστάσεως, Εκδόσεις «Αυλός», Αθήνα 1978.
2. Ιστορία της Αντιστάσεως, όπως παραπάνω, σελ. 1.041.
3. Μετά την κατάληψη – απελευθέρωση της Κεφαλλονιάς, η αγγλική αποστολή πήγε στη διοίκηση του τάγματος Λευκάδας – Ξηρομέρου και απαιτούσε να παραλάβει το γερμανικό οπλισμό που είχαν αφήσει πίσω οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους από το νησί. Αυτός ο οπλισμός τους ήταν πολύ μεγάλος και διοχετεύτηκε, σύμφωνα με τη μαρτυρία του καπετάνιου Στάθη Σταύρακα, στον ΕΛΑΣ Αιτωλοακαρνανίας. Ο στρατηγικός διοικητής του τάγματος Γεράσιμος Θερμός όχι μόνο αρνήθηκε να συμμορφωθεί προς την υποδειγμένη από τη βρετανική αποστολή, αλλά αφόπλισε και τη βρετανική αποστολή και ο οπλισμός διοχετεύτηκε στον ΕΛΑΣ.
4. Ο Ιταλός λοχαγός Παμπελόνι από τη Φλωρεντία είναι ο αξιωματικός που πρωταγωνιστεί ως ιστορικό πρόσωπο στην ταινία «Το Μαντολίνο του Λοχαγού Κορέλι».
5. Βλ. κατάθεση Φώτη Λογοθέτη στην Ιστορία της Αντιστάσεως, Τόμος 3, σελίδα 1.306, Εκδόσεις «Αυλός». Αθήνα 1979. Επίσης εξιστορείται σε ξεχωριστή κατάθεση του καπετάνιου Στάθη Σταύρακα του τάγματος Λευκάδος – Ξηρομέρου προς τον γράφοντα στις 7 Ιουνίου 1979.
6. Το τάγμα του ΕΛΑΣ Λευκάδας – Ξηρομέρου συγκροτήθηκε το Σεπτέμβρη 1944.
7. Ιστορία της Αντιστάσεως, Τόμος 4, σελίδα 1.654.

---

Σημ.: Η φωτογραφία του Γεράσιμου Θερμού είναι από το βιβλίο «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας» (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982) του Πανταζή Ν. Παπαδάτου. Οι φωτογραφίες των καπετάνιων Κόρακα και Φουρτούνα είναι από το βιβλίο «Η Ανατολή του Νέου Πολιτικού Διχασμού στο Μεταπολεμικό Κράτος» (εκδόσεις «Δωδώνη» 2001 του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) του Ι. Φ. Μαλακάση, καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Η αρχή του τέλους της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέσα από το ημερολόγιο ενός Λευκαδίτη στρατιώτη

Ο Θεοδόσης Θ. Σταματέλλος στρατιώτης στο Μικρασιατικό Μέτωπο

Το ημερολόγιο γράφτηκε από τον Λευκαδίτη Θεοδόση Θ. Σταματέλλο, που ήταν στρατιώτης -δεκανέας αν θυμάμαι καλά- κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Αυτή άρχισε το Μάιο του 1919 και τέλειωσε το Σεπτέμβρη του 1922 με τη συνακόλουθη Καταστροφή. Σίγουρα, μια από τις πιο τραγικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας με τα γνωστά λίγο πολύ αποτελέσματα: 50.000 νεκροί, 75.000 τραυματίες, περίπου 1,5 εκατομμύριο Έλληνες που αναγκάστηκαν να έρθουν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς, ενώ σε δισεκατομμύρια δραχμές ανέρχονται οι υλικές

καταστροφές και ζημιές από τον πόλεμο και τις ακίνητες περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν ή καταστράφηκαν.

Όπως αναφέρει ο γιος του συγγραφέα και εκδότης του ημερολογίου Ευάγγελος Θ. Σταματέλλος στην εισαγωγή της χειρόγραφης έκδοσης (Αθήνα, Μάρτιος 2002), που τιτλοφορείται «Θεοδοσίου Θ. Σταματέλλου – Ημερολόγιο του εν Στρατώ βίου μου – Μικρασιατική Καταστροφή» (27 Απριλίου 1919 – 12 Σεπτεμβρίου 1922), βρήκε το ημερολόγιο μετά το θάνατο του πατέρα του το 1970, χωρίς να γνωρίζει προηγούμενα την ύπαρξή του, παρότι ο πατέρας του αναφερόταν συχνά στα γεγονότα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής.

Και γράφει στη συνέχεια στην εισαγωγή του ημερολογίου που απαρτίζεται από τρία μέρη: Α’ Μέρος,  27 Απριλίου 1919 έως 23 Ιουνίου 1921 – Β’ Μέρος 24 Ιουνίου 1921 έως 31 Δεκεμβρίου 1921 και Γ’ Μέρος, 1 Ιανουαρίου 1922 έως 12 Σεπτεμβρίου 1922.

«Η αντιγραφή είναι πιστή. Τηρείται η γλώσσα και η ορθογραφία, που τώρα ξενίζουν. Έγιναν μόνο μερικές παραλείψεις επουσιώδεις για να σμικρυνθεί ο όγκος του ημερολογίου, που δεν αλλοιώνουν ουδέ κατ’ ελάχιστον την ουσία και το πνεύμα των γραφομένων. Και όταν γίνεται, σημειώνονται με αποσιωπητικά σε παρένθεση». Αναφέρει επίσης ότι ο πατέρας του γράφει από την «οπτική γωνία του Βενιζελικού (σημ.: είναι γνωστή η διαμάχη μεταξύ Ε. Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου, που άρχισε από το 1914 ακόμη σχετικά με την είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που συνεχίστηκε αργότερα και

Ο Θεοδόσης Θ. Σταματέλλος στρατιώτης στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας το 1921

ονομάστηκε περίοδος Εθνικού Διχασμού) που ήταν ο ίδιος και αφ’ ετέρου από τη συναισθηματική φόρτιση του στρατιώτη, που μόλις προ ολίγου χρόνου έζησε όλη αυτή την εκστρατεία και τελικά την καταστροφή».

Η διαδρομή που ακολούθησε ο στρατιώτης Σταματέλλος ήταν: Ιωάννινα – Πρέβεζα – Θεσσαλονίκη – Αθήνα – Σμύρνη – Μαγνησία – Φιλαδέλφεια – Ουσάκ – Αφιόν – Τσάι … Μετά την καταστροφή και την κατάρρευση του μετώπου άρχισε η επιστροφή μέχρι τον Τσεσμέ, απ’ όπου πέρασε με πλοίο στη Χίο, όπου και αποστρατεύθηκε.

«Ας είναι η ενασχόλησή μου αυτή, ως και του αναγνώστη, ένα μνημόσυνο στην ιερή μνήμη ενός καλού ανθρώπου, του πατέρα μου…» καταλήγει στην εισαγωγή του, ο γιος του συγγραφέα του ημερολογίου Ευάγγελος Θ. Σταματέλλος.

Αντιγράφουμε από το ημερολόγιο τις σελίδες εκείνες που περιγράφουν την αρχή του τέλους της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Στις 13 Αυγούστου 1922, αρχίζει η αντεπίθεση του Κεμάλ. Το μέτωπο δεν άργησε να καταρρεύσει. Μαζί του και η πολιτική της «Μεγάλης Ιδέας», που προπαγανδιζόταν ως «εθνική ιδέα» και αποσκοπούσε στη δημιουργία της λεγόμενης «Μεγάλης Ελλάδας», των «δύο ηπείρων και πέντε θαλασσών». Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 27 Αυγούστου, οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη. Τα όσα επακολουθούν, οι συνέπειες αυτής της καταστροφής, ταλάνιζαν τη χώρα για δεκαετίες αργότερα.

Απόσπασμα από το ημερολόγιο του Θεοδόση Θ. Σταματέλλου

1 – 10 Αυγούστου 1922

Κατά το πρώτον 10ήμερον του Αυγούστου 1922 (5η και 6η) ο εχθρός επεχείρησεν μικράς επιθέσεις εις τον τομέα Ορτάντζης (Αϊδινίου), δι’ ών κατώρθωσεν να εισβάλη εις το Ελληνικόν έδαφος μία Μ/ρχία ιππικού μετά δύο πυροβόλων.

12η Αυγούστου 1922

Καθ’ εκάστην εσπέραν η Μεραρχία κοινοποιεί εις τα τμήματά της δελτίον επί των κινήσεων του εχθρού και άλλων πληροφοριών του 2ου γραφείου από αυτομόλους κ.λ.π.

Το εσπερινόν δελτίον της σήμερον εκδοθέν περί ώραν 7ην μ.μ. αναφέρει ως πιθανήν επίθεσιν του εχθρού κατά την ερχομένην νύκτα εις τον τομέα του Αφιόν και μάλιστα εις το Καλετζίκ-ντάγ. Τούτο συμπεραίνει εκ διαφόρων πληροφοριών και σχετικών κινήσεων του εχθρού.

Περί την 9ην μ.μ. εκδίδεται έκτακτον δελτίον επιβεβαιούν το πρώτον και προκαλούν την προσοχήν και επαγρύπνησιν των Αξ/κών της Μ/ρχίας.

13η Αυγούστου 1922

Όντως η επίθεσις έγινεν περί την 4ην πρωϊνήν σήμερον εις τον τομέα του Αφιόν επί του Καλετζίκ-ντάγ κατά του 35ου Σ.Π. Το Σύνταγμα τούτο με μία μοίρα ορειβατικού πυροβολικού, ευρισκόμενον προ υπερτέρας δυνάμεως πεζικού και πυροβολικού, αναγκάζεται να υποχωρήση από τα οχυρά Μαύρος βράχος και Δικρανωτός βράχος. Μάχεται απεγνωσμένως. Έχει μεγάλας απωλείας εις νεκρούς και τραυματίας. Το πυροβολικόν μας αποτελούμενον, ως προανέφερον, εκ μιας μοίρας ορειβ. πυρ/κού (αυτήν την οχύρωσιν εθεώρει αρκετήν το Επιτελείον της Στρατιάς, εις μέρος όπου εγνώριζε ότι θ’ αποτελέση τον στόχον του εχθρού!) δεν δύναται ούτε εν βλήμα να ρίψη, λόγω της επισημάνσεως των θέσεών του υπό του εχθρού.

Την μεσημβρίαν ενισχύεται ο τομεύς υπό τάγματος (του 5/42 Ευζώνων) του Συντ/τος Πλαστήρα, όπερ ευρίσκετο εις Έρικμαν, 5 χλμ. δυτικώς του Αφιόν. Μετά τινας ώρας μεταβαίνει ολόκληρον το Σύνταγμα και ενούται μετά των υπολειμμάτων του 35ου, υπό τας διαταγάς του Πλαστήρα.

Ανακαταλαμβάνεται το απωλεσθέν έδαφος, αλλ’ ενισχύσεως μη υπαρχούσης ο Πλαστήρας αναγκάζεται να συμπτυχθεί κατά τι, αναμένων ενισχύσεων.

Ο στρατηγός Τρικούπης ζητεί και πάλιν μίαν Μεραρχίαν παρά της Στρατιάς και του Β’ Σώματος Στρατού διαθέτοντος εν εφεδρεία τρεις όλας Μεραρχίας. Αλλ’ εις μάτην. Ο στρατηγός Διγενής, Διοικητής του Β’ Σ.Σ. δεν δύναται να αποστείλη την ζητούμενην βοήθειαν δεσμενόμενος υπό σχετικής διαταγής της Στρατιάς.

Ούτω το Α’ Σ.Σ. δεχόμενον την επίθεσιν πολυαριθμοτέρας εχθρικής δυνάμεως και μη διαθέτον εφεδρείας καταδικάζεται μόνον να ανταπεξέλθη κατά της επιθέσεως αυτής, ενώ εις μικράν απ’ αυτού απόστασιν ευρίσκονται εν εφεδρεία τρεις Ελληνικαί Μεραρχίαι, η 7η, η 9η και η 13η.

14η Αυγούστου 1922

Η μάχη εξακολουθεί λυσσωδώς, των ημετέρων δυνάμεων καμπτομένων. Χθες το βράδυ η Μεραρχία εσκέφθη να ενεργήση επίθεσιν, αλλά μη διαθέτουσα εφεδρείαν δεν ενήργησεν ταύτην. Ως μας διηγήθη τηλεφωνητής του κέντρου της Μεραρχίας, ο Επιτελάρχης λαμβάνων ο ίδιος πληροφορίας παρά του Συντάγματος επί της διεξαγόμενης μάχης ετράβα τα μαλιά του και δακρύων από τον πόνον που κάθε Ελληνική καρδιά ησθάνετο έλεγε: «Αχ, ν’ άχαμε μια Μεραρχία!! Που είναι η εφεδρεία του Β’ Σώματος.»

Οι ημέτεροι συμπτύσσονται. Τα εχθρικά βλήματα πλησιάζουν την πόλιν του Αφιόν από το ΝΔ μέρος προς το Νοσοκομείον και τον σταθμόν Σμύρνης (…) Καθίσταται φανερόν πλέον ότι δεν δυνάμεθα να κρατήσωμεν το Αφιόν.

Περί την 11ην π.μ. τα τμήματα διατάσσονται να αποσυρθούν με διεύθυνσιν ΒΔ. Δια συνεχούς και συντόνου πορείας υπό τα βλήματα του εχθρικού πυρ/κού εφθάσαμεν εις χωρίον τι πέραν του Χαμάμ (σιδ/κός σταθμός), όπου διανυκτερεύομεν.

Οπόσην λύπην αισθάνεται κανείς αναλογιζόμενος οποία καταστροφή έπληξε το Έθνος, ενώ είναι βέβαιον ότι με το τρίτον της εφεδρείας του Β’ Σ.Σ., ο Ελληνικός Στρατός θα έμενε ακλόνητος εις τας θέσεις του! Ότι δεν εχρησιμοποιήθη δύναμις εφεδρική εις μικράν απόστασιν από του Αφιόν υπάρχουσα.

Και τούτο βαρύνει τον ηγήτορα του Στρατεύματος αντιστράτηγον Χατζηανέστην, όστις εκτός των άλλων μεταβολών τας οποίας επέφερεν εις τας Διοικήσεις των μονάδων, δια των οποίων επετάχυνε την αποσύνθεσιν του Στρατού, διέλυσε τα συγκροτήματα και κατέστησεν ανεξάρτητα απ’ αλλήλων τα Σώματα Στρατού εξαρτώμενα απευθείας εκ της Στρατιάς. Ούτω διεσπάσθη η ενότης του μετώπου.

Η εν τη διοικήσει της Στρατιάς προ της επιθέσεως τακτική του αρχιστρατήγου ως και η μετά την επίθεσιν στάσις αυτού είναι δείγματα αψευδή, ότι η εγκατάλειψις της Μ. Ασίας είχε προαποφασισθή υπό της Κυβερνήσεως και προς εκτέλεσιν του εγκλήματος τούτου εστάλη ο Χατζηανέστης!

Δυσκόλως δύναται τις να πιστεύση ότι Έλληνες πολίται, Έλληνες στρατηγοί και ο βασιλεύς των Ελλήνων απεφάσισαν και ηργάσθησαν δια την εκκένωσιν της ελληνικοτάτης Μ. Ασίας! Αλλ’ αυτή είναι η σκληρά αλήθεια! Εθυσιάσθη η Μ. Ασία, όπως στερεωθή ο θρόνος! Το παν δια τον θρόνον και υπέρ του θρόνου! Δια τον θρόνον το αίμα και το χρήμα του Ελλην. λαού. Τοιαύτη η νοοτροπία της κυβερνούσης φατρίας. Ούτως εσκέπτετο και ούτως έδρα. Διότι δεν ηδύνατο να φαντασθή εαυτήν υπάρχουσαν και ενεργούσαν ως πολιτικόν κόμμα, χωρίς να στηρίζεται εις τον κακή μοίρα αγαπώμενον τότε παρά του Ελληνικού λαού, βασιλέα!…

Ο αρχηγός της Στρατιάς Χατζηανέστης άμα επληροφορήθη την επίθεσιν όχι μόνον δεν έσπευσε μετά του Επιτελείου του, ως ώφειλεν, να εξέλθη της Σμύρνης και πάραυτα να ευρεθή μεταξύ των μαχόμενων μονάδων, όχι μόνον δεν διέταξε την ανασυγκρότησιν των Συγκροτημάτων, ως προγενεστέρα του διαταγή υπήρχεν εν περιπτώσει επιθέσεως, αλλά και εις τον Διοικητήν του Α’ Σώματος Στρατού στρατηγόν Τρικούπην, ζητούντα επιμόνως βοήθειαν, υπέμνησεν μετά πρωσσικού ύφου, ότι οφείλει να υπακούη εις τας διαταγάς των ανωτέρων του.

Έσπευσε να αναχωρήση εις Αθήνας, χωρίς να φροντίση να ενισχύση το καταρρέον μέτωπον, χωρίς να στείλη ούτε έναν στρατιώτην, ούτε ένα όπλον, ούτε έναν άρτον εις τον τόπον του αγώνος!. Δεν ώρισε δευτέραν αμυντικήν γραμμήν, εις την οποίαν να συγκεντρωθώσιν αι Μεραρχίαι μετά την πρώτην υποχώρησιν.

Ούτως αι Μεραρχίαι άμα τη διασπάσει της IV Μ. επί του Καλετζίκ ηναγκάσθησαν να συμπτυχθώσιν η μία μετά την άλλην και μη έχουσαι διαταγήν συγκεντρώσεως ετράπησαν όπου εκάστη ενόμιζεν συμφερώτερον, καταδιωκομένη υπό εχθρικής δυνάμεως ενιαχού μεν σοβαράς, πολλαχού δε εξ ευαρίθμων μόνον ιππέων Τσετών.

Και ο Ελληνικός Στρατός ο από του 1912 αγωνιζόμενος και ουδέποτε δοκιμάσας την αποτυχίαν παρουσίασε το οικτρόν εκείνο θέαμα ατάκτων καταδιωκομένων υπό εχθρού ολιγαρίθμου και τρεπομένων εις επαίσχυντον φυγήν!..

Ουδαμού ουδέποτε στρατός Ελληνικός παρουσίασεν το θέαμα τούτο. Πλην το τοιούτον δεν υπήρξε ήττα του Ελληνικού στρατού, ως ηθέλησαν τινες, εν οις και ο αμαρτωλός Χατζηανέστης, να ισχυριθώσιν, ίνα εις αυτόν επιρρίψωσι τας ευθύνας της καταστροφής, αλλ’ ήττα της Κυβερνήσεως και των αρχηγών του!..

Άμα τη ενάρξει της υποχωρήσεως των Μ/ρχιών, η IV Μεραρχία και οι σχηματισμοί αυτής ως και το Απόσπασμα τηλεγραφητών, παρ’ ω υπηρέτουν, ακολουθεί…

---

"Περί τον τομέα του Αφιόν Καραχισσάρ ο εχθρός επιτίθεται. Νέα δόξα αναμένει τον Ελληνικόν στρατόν", γράφει η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ τη Δευτέρα 15 Αυγούστου 1922

Σημειώνουμε τέλος ότι ο αναφερόμενος στο ημερολόγιο Διοικητής της Στρατιάς της Μικράς Ασίας στρατηγός Χατζηανέστης, αφού δικάστηκε από έκτακτο στρατοδικείο -στη λεγόμενη «Δίκη των Έξι»- καταδικάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 1922 σε θάνατο επί εσχάτη προδοσία για τη Μικρασιατική Καταστροφή, μαζί με τους πρώην πρωθυπουργούς της Ελλάδας Π. Πρωτοπαπαδάκη, Δ. Γούναρη, Ν. Στράτο και τους υπουργούς Γ. Μπαλτατζή και Ν. Θεοτόκη. Εκτελέστηκαν και οι έξι την ίδια μέρα στο Γουδή.

---

Πηγή:
Θεοδοσίου Θ. Σταματέλλου, Ημερολόγιο του εν Στρατώ βίου μου – Μικρασιατική Καταστροφή» (27 Απριλίου 1919 – 12 Σεπτεμβρίου 1922), Χειρόγραφη έκδοση, Αθήνα 2002
Εφημερίδα Ριζοσπάστης, Ένθετη έκδοση: «7 μέρες μαζί», Κυριακή 25 Μάη 2008

Το πρώτο ίσως ελληνικό ντοκιμαντέρ γυρίστηκε στη Λευκάδα το 1958 – The first Greek documentaire

Το «πρώτο ίσως ελληνικό ντοκιμαντέρ» γυρίστηκε στη Λευκάδα το έτος 1958. Παρουσιάστηκε πρόσφατα από το τηλεοπτικό κανάλι «Βουλή τηλεόραση» σε μια εκπομπή με θέμα «Ροβήρος Μανθούλης – 50 χρόνια δημιουργίας». Ανεβάστηκε στο γνωστό ιστότοπο YouTube από τον χρήστη «konstantinosdrako». Καταλήξαμε εκεί μέσα από το ιστολόγιο του Μάρκου Νικητάκη «Τα κατά Μάρκον«.

Τίτλος:		Λευκάδα
Παραγωγή:		Γενική Διεύθυνση Τύπου
Έτος παραγωγής:		1958
Αφηγητής:		Θάνος Κωτσόπουλος
Μουσική επιμέλεια:		Τόνια Καράλη
Κιθάρα:		Γεράσιμος Μηλιαρέσης
Σενάριο – Μοντάζ:		Ροβήρος Μανθούλης
Μηχανικός ήχου:		Μικές Δαμαλάς
Επεξεργασία:		«kosmos studios» Ψυχικό
Φωτογραφία:		Φώτης Μεσθεναίος
Σκηνοθεσία:		Ροβήρος Μανθούλης

Το ντοκιμαντέρ είχε παρουσιαστεί στη Λευκάδα, «προκαλώντας συγκίνηση στους θεατές», με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων του Φεστιβάλ Λευκάδας. Δείχνει μια Λευκάδα -την παλιά Λευκάδα- που έχει χαθεί πλέον ανεπίστρεπτα λόγω και της άναρχης τουριστικής ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών. Το νησί είχε τότε -τέλος της δεκαετίας του 1960- ελάχιστους επισκέπτες και όπως αναφέρει ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ στην εισαγωγή του πρώτου μέρους του βίντεο, μη βρίσκοντας κάποιον τουρίστα, παρότι ήταν καλοκαίρι όταν γυρίστηκε, έβαλε τη γυναίκα του να ξαπλώσει στην αμμουδιά για να γυρίσει κάποιο πλάνο.

Το πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ, που αρχίζει κάπου στη μέση του πιο κάτω βίντεο, μετά την εισαγωγή από το δημιουργό του Ροβήρο Μανθούλη, δείχνει το Βενετσάνικο κάστρο, το πέραμα που λειτουργούσε τότε ακόμη με μανιβέλα, την παραλία της Γύρας με τους ανεμόμυλους, σπίτια της παλιάς Λευκάδας -μεταξύ αυτών και το σπίτι που γεννήθηκε ο Άγγελος Σικελιανός-, το παζάρι και την πλατεία της πόλης, κάποιες εκκλησίες, όπως αυτή του Παντοκράτορα και του Αη Μηνά, τον ελαιώνα της πόλης, τον πίσω μώλο καθώς και σκηνές ψαρέματος στη λιμνοθάλασσα της Λευκάδας.

Λευκάδα το νησί των ποιητών – Μέρος πρώτο

Στο δεύτερο μέρος μπορείτε να δείτε το νησάκι Μαδουρή του εθνικού μας ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, το χωριουδάκι Νυδρί -πέντε σπίτια χωριό τότε-, τη στήλη στην Αγιά Κυριακή αφιερωμένη στο «Βράχο των Νυμφών» κατά τον Νταίρπφελντ, το θρυλικό πλοίο της γραμμής «Γλάρος» έξω από το λιμάνι του Νυδριού -συνέδεε την εποχή εκείνη ακτοπλοϊκά τη Λευκάδα με την Πάτρα, τον Πειραιά και τα άλλα Ιόνια νησιά- που άραζε τότε «αρόδο», το ψάρεμα με γρι-γρι, το λιμάνι της Λυγιάς και τον κάβο της Κυράς (ακρωτήρι Λευκάτας).

Λευκάδα το νησί των ποιητών – Μέρος δεύτερο

Η «κατασκευή»… της Ιστορίας! – Μύθοι και σύμβολα μιας εθνικής επετείου

Μέρα που ‘ρχεται αύριο, καλό είναι κάπου – κάπου να γράφονται, να λέγονται και έτσι να γίνονται πλατύτερα γνωστές κάποιες καταχωνιασμένες ιστορικές αλήθειες, γιατί όσα έχει καταγράψει μονόπλευρα η αστική ιστοριογραφία -με σκοπό να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της κυρίαρχης μετά την επανάσταση τάξης- για την επανάσταση του 1821 και αναγκαστικά μας μάθαιναν στα σχολεία περισσότερο αγγίζουν τη μυθοπλασία παρά την ιστορική αλήθεια. Η επίσημη εκκλησία -εξαιρουμένου του κατώτερου κλήρου- ήταν εχθρική απέναντι στην επανάσταση, τόσο στο Φανάρι, όπου ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ είχε φροντίσει να καταδικάσει ως …διαβολική πράξη την όποια προσπάθεια ξεσηκωμού του λαού, όσο και στον ελλαδικό χώρο, όπου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο φερόμενος ως υψωτής του λαβάρου της επανάστασης, στη σύσκεψη της Βοστίτσας (σημερινού Αιγίου) αρνιόταν την επανάσταση, ρωτώντας επίμονα τον Παπαφλέσσα: «Πού πολεμοφόδια; Πού όπλα; Πού χρήματα πολυάριθμα; Πού στρατός πεπαιδευμένος; Πού στόλος εφοδιασμένος;».

Έχουμε αναφερθεί και άλλη φορά στο ιστολόγιο αυτό για την επανάσταση του 1821, μέσα από τη σύσκεψη της Βοστίτσας -συγκρίνοντάς την με μια άλλη σύσκεψη που είχε γίνει στη Λευκάδα- όπου είχαν πάρει μέρος οι αρχιερείς και πρόκριτοι της Πελοποννήσου και ο «Απόστολος» της Φιλικής Εταιρίας Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), απεσταλμένος του Υψηλάντη. Στη σύσκεψη αυτή -το άρθρο μπορεί να διαβαστεί εδώ– που σκοπό είχε την προετοιμασία και την έναρξη της επανάστασης,  είναι καταγραμμένες

οι αντιδράσεις των προεστών και του μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού («το βαρύ πυροβολικό των αρχόντων») πάνω στο θέμα αυτό.

Αναδημοσιεύουμε σήμερα το παρακάτω άρθρο από τη διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» (Τρίτη 24 Μαρτίου 2009). Ευχαριστούμε τον αναγνώστη μας κ. Αλέξανδρο Μουζάκη για την παραπομπή στο άρθρο. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας.

Του Χρήστου Κάτσικα (xkatsikas@xkatsikas.gr)

Το 1870/71, στον εορτασμό για τα 50 χρόνια από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, με μια επίσημη τελετή γίνεται η ανακομιδή των λειψάνων του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Γρηγορίου Ε΄ από την Οδησσό στην Αθήνα και η πανηγυρική ένταξή του στους ήρωες και πρωτεργάτες της Ελληνικής Επανάστασης.

Επρόκειτο για μια ακόμη επινοημένη «κατασκευή» της Ιστορίας, διανθισμένη με το γραμμένο το 1872- κατά παραγγελίαν του Πανεπιστημίου Αθηνών- ποίημα «Στον ανδριάντα Γρηγορίου του Ε΄» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη μέσω της οποίας ο Γρηγόριος Ε΄, ο άνθρωπος που όχι μόνο δεν υποστήριξε την Ελληνική Επανάσταση αλλά αντίθετα ήταν, μαζί με την πλειονότητα του ανώτερου κλήρου- σε αντίθεση με την πλειονότητα του λαϊκού κλήρου- ορκισμένος αντίπαλός της, αναγόταν σε σύμβολο του έθνους και σε νεομάρτυρα.

Ήταν αυτός που στην Εγκύκλιο του Μαρτίου 1821 (μαζί με άλλους 22 ανώτατους κληρικούς) ισχυρίστηκε ότι η κυριαρχία των Οθωμανών ήταν θεόπεμπτη και όποιος οργανώνει ανταρσία εναντίον τους, όπως ο Υψηλάντης και ο Σούτσος, κινείται εναντίον τού Θεού και γι΄ αυτό η Εκκλησία τον αφορίζει και τον καταδικάζει σε αιώνια τιμωρία.

Από την άλλη ποιός Έλληνας, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεται, δεν γνωρίζει να πει δυο λόγια για το Κρυφό Σχολειό ή για το «ξεκίνημα της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα στις 25 Μάρτη»; Μπορεί να μη γνωρίζουμε για την τύχη των πρωτεργατών τής Επανάστασης, για την εξάρτηση και τους ξένους προστάτες, για την κατάληξη του Αγώνα, όμως όλοι μπορούμε εύκολα να αναφερθούμε στα «δύο πιο σημαντικά γεγονότα της Νεώτερης Ιστορίας μας, στο Κρυφό Σχολειό και στην ευλογία των όπλων στην Αγία Λαύρα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, που αποτέλεσε και αφετηρία της Ελληνικής Επανάστασης» όπως χρόνια πολλά τώρα αναφέρουν τα βιβλία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι εορταστικοί λόγοι στα σχολεία. Κι αν μας διαφεύγουν κάποιες λεπτομέρειες των βιβλίων, αν έχουμε ξεχάσει τους αναρίθμητους επετειακούς λόγους, σίγουρα έχουμε αποτυπώσει τα πρόσωπα, τις εικόνες, από τους γοητευτικούς πίνακες του Γύζη και του Βρυζάκη, που μαζί με το «Φεγγαράκι μου λαμπρό» του Ιωάννη Πολέμη έμειναν ανέπαφοι – χαραγμένοι βαθιά στη μνήμη. Γιατί η εικόνα λειτουργεί σαν πληροφορία που δεν δέχεται αμφισβήτηση, καθώς βοηθάει να γίνει παρόν το περιεχόμενό της, λειτουργώντας σαν αυτόπτης μάρτυρας.

O πίνακας του Βρυζάκη «Ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ελευθερίας» (1851) και ο πίνακας του Γύζη «Το Κρυφό Σχολειό» (1886) έγιναν σε μια συγκεκριμένη εποχή όπου βρισκόταν ήδη σε πλήρη εξέλιξη η σκύλευση του πτώματος της Επανάστασης του Εικοσιένα και η Εκκλησία σε πλήρη σύμπνοια με την Πολιτεία μετέδιδε τη δική της εκδοχή για το παρελθόν.

Ωστόσο, οι πηγές για τη μελέτη της Επανάστασης του Εικοσιένα είναι αρκετά διαφωτιστικές για την Αγία Λαύρα και το Κρυφό Σχολειό. Έτσι εύκολα διαπιστώνουμε ότι για την Αγία Λαύρα και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό κανένα δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο της εποχής δεν αναφέρεται σε οποιοδήποτε παρόμοιο γεγονός. Ούτε καν ο ίδιος ο Π. Π. Γερμανός στα Απομνημονεύματά του, στα οποία εξιστορεί με λεπτομέρειες τα πάντα, δεν λέει τίποτε για την Αγία Λαύρα.

Αντίθετα οι Έλληνες και ξένοι ιστοριογράφοι της Επανάστασης αναφέρουν: Φιλήμων: «παχυλόν ψεύδος» (Φιλήμονος, Δοκίμιο Ιστορικό Ελληνικής Επανάστασης, τόμ. Γ΄, κβ) – Σπ. Τρικούπης: «Ψεύδος» (Σπ. Τρικούπη, Ιστορία Ελληνικής Επανάστασης, τόμ. Α΄, σ. 229) – Φίνλεϋ: «δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια» (Φίνλεϋ, Ιστορία Ελληνικής Επανάστασης, τόμ. Α΄, σ. 217).

Για το Κρυφό Σχολειό; Μα, είναι γνωστό ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν εμπόδισε κανένα κεφαλοχώρι να έχει το σχολείο του, δεν απαγόρευσε σε κανέναν να μαθαίνει ελληνικά. Τα σχολεία καθ΄ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν φανερά και λειτουργούσαν σε αρκετές πόλεις, και είναι γνωστή η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη, η Ακαδημία των Κυδωνιών, οι Σχολές της Πάτμου, των Ιωαννίνων, του Άθω, της Σμύρνης, της Αθήνας, της Δημητσάνας, της Ζαγοράς, το Γυμνάσιο της Χίου κ.ά. Παράλληλα ο Γιάννης Βλαχογιάννης, που αγωνίστηκε με πάθος να θεμελιώσει στην αρχειακή έρευνα την Ιστορία, γράφει: «Δεν είδα καμιάν ιστορική μαρτυρία που να βεβαιώνει την ύπαρξη Κρυφού Σχολειού».

Όπως γράφει ο Serge Ηalim, μπορεί κανείς να φανταστεί πιο περίτρανη απόδειξη ότι η Ιστορία ξεπηδάει από το παρόν, αφού άλλωστε η ίδια είναι που το τρέφει; Γι΄ αυτό είναι ξεκάθαρο ότι οι λογαριασμοί για μια παιδεία που θα μορφώνει και δεν θα παραμορφώνει παραμένουν ανοιχτοί.

Κλέφτες και «ληστές» της Λευκάδας του 18ου και 19ου αιώνα μέσα από τη δημοτική ποίηση

Συλλογή
ανέκδοτων ασμάτων της Λευκάδος
υπό Ιωάννου Ν. Σταματέλου, Σχολάρχου
ΤΜΗΜΑ Α’ – Ηρωϊκά

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό του Ελληνικού Διδασκαλικού Συλλόγου «Πλάτων» (Σύγγραμμα περιοδικόν παιδαγωγικόν και φιλολογικόν εκδιδόμενον κατά μήνα), Τόμος Β’ – Τεύχος ΙΒ’, Οκτώβριος 1880, Εν Αθήναις εκ του τυπογραφείου Χ. Ν. Φιλαδελφέως, 1880, Σελ. 400 – 404.

Σημ. Διατηρήσαμε την ορθογραφία του πρωτότυπου κειμένου.

1. Ο Γίταυρος
Σημ. Ο κλέφτης ούτος ην Λευκάδιος, εκ της κώμης του Μαραντοχωρίου, ακμάσας περί τα τέλη του ΙΗ’ αιώνος. Διηγούνται περί αυτού όσα και οι αρχαίοι περί Μίλωνος του Κρωτονιάτου, τουτέστιν ότι είχεν ανάστημα γιγάντιον, και ρώμην εξαισίαν, δυνάμενος δια των δύο μικρών δακτύλων να σηκώση και βαστάση κρεμάμενα δύο κριάρια έως ου να τα εκδάρωσιν. Εις αυτόν φέρεται το εξής άσμα.

	Ήτανε κρίμα κη άδικο, μεγάλη αμαρτίjα,
	‘που ‘σκότωσαν το Γίταυρο, και τάξο παλληκάρι.
	-Δε ς’ τώπ’ ο Πλάκας μια βολά, δε ς’ τώπε κη ο Ματσούκας,
	Στάθι μηΝ ‘πας αρματωλός με τον Κατσικοjάννη,
	jάτ’ ο χοντρός είν’ άπιστος, ρήχνει και σε σκοτόνει;
	Κάθεται κάννει μια γραφή του Ρίζου του Τριφιώτη.
	-Ρίζο μ’, έρχετ’ ο Γίταυρος με πέντε παλληκάρια,
	γυρεύει πέντε χαϊμαλιά, και τρεις σακκούλαις άσπρα,
	γυρεύει κη ασημόσπαθο το φλωροκαπνισμένο.
	Βαρείτε, και σκοτώστε τον……………………………….

2. Ο Αργύρις
Σημ. Ο Αργύρις εγεννήθη το 1799, εις την κώμην της Λευκάδος Καλαμίτσι, και μόλις έφηβος επεδόθη εις τον ληστρικόν βίον. Τότε ηράσθη Ελένης τινός, θυγατρός Μιχαήλ Περδικάρη εκ της αυτής κώμης. Οι γονείς της νεάνιδος απέρριψαν επιμόνως τας περί γάμου προτάσεις του Αργύρι, όστις δια τούτο απεφάσισε να τους εκδικηθή. Εκήρυξεν επομένως πόλεμον κατά της οικογενείας της Ελένης, κατέστρεψε πολλά των κτημάτων αυτής, επλήγωσε καιρίως ένα των συγγενών της, και επί τέλους κατώρθωσε να απαγάγη και την κόρην, ην και εκβιάσας απέπεμψεν, αφού δια του ξίφους κατέκοψε αυτής τας παρειάς, φρονών ότι ούτω ηκρωτηριασμένην ουδείς ήθελε ποτέ την ορεχθή. Μετά το κακούργημα τούτο εκηρύχθη εκτός της προστασίας των νόμων, και αδρά ωρίσθη αμοιβή επί τη κεφαλή αυτού· όθεν κατά την 22 Απριλίου 1827 εφονεύθη υπό των δύο συγγενών και φίλων αυτού Πατράλα και Νικολάου Κούρτη. (Ιδ. και Βαλ. Μν. σ. 190). Εις αυτόν φέρονται τα ακόλουθα τρία άσματα.

[Τ’ Αργύρη το κοντρί σύμφωνα με την παράδοση, στην κοίτη του χειμάρρου Δημοσάρι, κοντά στο Νυδρί]

	Τρίjα πουλάκια κάθονται ‘ς της Εγκλουβής τα μέρη,
	τώνα τηράει τη Βαφκερή, τάλλο το Καλαμίτσι,
	το τρίτο το καλήτερο μυρολογάει και λέγει,
	-Δε ‘ς τούπα ‘γω χρυσό πουλί, δε ‘ς τούπα ‘γω jη Ελένη,
	με Κούρτη φίλο μη Ν πιαστής, και μπέσα μη Ν του δώσης,
	jατ’ είν’ ο Κούρτης άπιστος, και θε να σε σκοτώση;
	-Νάθε το ‘ξέρ’ από βραδύς, νάθε το καταλάβω,
	να κάμω την Πατράλαινα να κλαίjη νύχτα ‘μέρα.

3. Ο Αργύρις

	Τρίjα πουλάκια κάθονται ‘ς της Εγκλουβής τα μέρη,
	τώνα τηράει τη Βαφκερή, τάλλο το Καλαμίτσι,
	το τρίτο το καλήτερο μυρολογάει και λέγει·
	-Ο μαύρος δεν το ‘πάντεχα, κη ο νους μου δεν το βάνει,
	να Ν πατήσουν το ψωμί jοι φίλοι μου Κουρτιάδες·
	Απόψε, τούτη τη βραδειά, ‘που ‘ς την Καρυά θα ‘πάγω,
	να χαιρετήσω φίλους μου, Χουλιάδες τσοι ‘δικούς μου,
	‘ς το Καλαμίτσι να διαβώ, ‘ς την μάννα μου να ‘πάγω,
	να πάρ’ αποχαιρέτησι……………………………………….

4. Ο Αργύρις

	Ποιός έχει στόμα ναΝ το ‘πη, κη αχείλη να γελάση;
	ποιός θα ν’ ακούση τον καϋμό, και δε θ’ αναστενάξη;
	Τρίjα πουλάκια κάθονται ‘ψηλά τσ’ άγι-Αναργύρους,
	τώνα τηράει τη Βαφκερή, τάλλο το Καλαμίτσι,
	το τρίτο το καλήτερο μυρολογάει και λέγει·
	-Δε ‘ς τώπ’, Αργύρι, μια βολά, δε ‘ς τώπα τρεις και πέντε,
	‘ς την Εγκλουβή να μη διαβής, και φίλους να μηΝ πιάσης;
	και φίλο Κούρτη μηΝ πιαστής, και μπέσα μηΝ του δώσης;
	jάτ’ είν’ ο Κούρτης άπιστος, Πατράλας ψωμοπάτης;
	Παρασκευή του τώλεγε, και το Σαββάτο ‘πήγε,
	την Κεριακή το δειλινό τον έσμιξ’ ο Πατράλας.
	-‘Γειά σου, χαρά σ’, Αργύρι μου -Καλώς τον τόν Πατράλα.-
	-Πολύν καιρό ‘χω να σε ειδώ, και να σε κουβεντιάσω,
	νάρτης να ‘πάμε σπίτι μου, να φάμε και να πιούμε.
	Κ’ εκίνησαν, κ’ επάγαιναν ‘ς το σπίτι του Πατράλα,
	κ’ εκεί ‘που τρωγοπίνανε, κ’ έκανναν κη ομιλίjα,
	-Αργύρι, ‘πα να κλέψωμε ‘ς τη Βαφκερή δυό βόϊδια;
	-Μετά χαράς σου, φίλε μου, το κέφι σου να γένη.
	‘Ξεκίνησαν κ’ επάγαιναν, ‘ς τη Βαφκερή να ‘πάνε,
	Πατράλας ‘πήγαινε ‘προστά, κη Αργύρις από ‘πίσω,
	κη ότι κοντά να σώσουνε, κοντά τσ’ αγι-Αναργύρους,
	τρεις τουφεκιαίς του ρήξανε, κη τρεις φαρμακωμέναις,
	η μια τον ‘πήρε ‘ξώδερμα, κ’ η jάλλη τον λαβόνει,
	κ’ η τρίτη jη ‘στερνότερη μέσα ‘ς τα φυλλοκάρδια.
	Ο στόμας jαίμα ‘γιόμωσε, τ’ αχείλη του φαρμάκι
	κ’ η γλώσσα τ’ αηδονολαλεί ‘ σαν το χηλιδωνάκι.
	-Μ’ έφαγες, Κούρτη κερατά, Πατράλα ψωμοπάτη.

5. Ο Σπύρος Ντσάμης
Σημ. Άλλος ούτος Λευκάδιος ληστής, εκ της κώμης αγίου Πέτρου, ακμάσας περί το 1840. Εφονεύθη υπό τινος Σαβίνου και Κακαβούλη.

	Το Μάjι σφάζουν τα τραγιά, το θεριστή κριjάρια,
	και το δεκαπεντάγουστο σκοτόνουν παλληκάρια.
	Το Σπύρο Ντσάμ’ εσκότωσαν οι Μπακοουβριώταις,
	τρίjα καρτέρια τούχανε ‘ς τον πλάτανο, ‘ς την βρύσι,
	μιά μπαταριά του ‘δώκανε, τίποτα δεν του ‘κάμαν.
	Μαύρο λιθάρι Ν άρπαξε, κη απάνου τους χουμάjει,
	μιά κουμπουριά του ρήξανε, τον ‘γγίζουν ‘ς την καρδούλα,
	συρτή φωνή παρέσυρε Ν όσο κη αν εδυνότουν,
	-Που jείσαι, Μίτσο μ’ αδερφέ, ελάτε να με ‘πάρτε,
	τρεχάτε, και μ’ εσκότωσαν οι Μπακοουβριώταις.

6. Ο Χαλικιόπουλος
Σημ. Και ο ληστής ούτος ην Λευκάδιος εκ της κώμης αγίου Πέτρου, φονευθείς το 1870, υπό Παπαρούνη και άλλων.

	Τρεις περδικούλαις κάθονται ‘ς του Μπούλου το πρινάρι,
	η μια τηράει την Καλή πηγή, κ’ η jάλλη το ‘Πανωχώρι,
	η τρίτη jη καλήτερη μυρολογάει και λέγει·
	-Σήκο, ‘Βαγγέλι, μίσεψε, και θα να σε σκοτώσουν.
	-Πουλάκι μου, που τάκουσες, πουλάκι μου, ποιός σ’ τώπε;
	-Σ’ επρόδωσε μια λυγερή, σ’ επρόδωσε μιά κούρβα,
	πολλά σκιαγέτια σώκαμε ‘ς το Μάρκο Παπαρούνη.
	Τα παλληκάρια ‘σύναξε, ‘ς το ‘Πανωχώρι ‘πάει,
	κ’ εκείνος τσου ‘κατάλαβε κη απάνου τους χουμάει.
	Τρεις τουφεκιαίς του ‘δώσανε, κη τρεις αράδ’-αράδα,
	η μιά τον ‘παίρνει ‘ξώδερμα, κ’ η jάλλη ‘ς το ποδάρι,
	η τρίτη jη φαρμακερή μέσα ‘ς τα φυλλοκάρδια·
	συρτή φωνούλα Ν έσυρε Ν όσο κη αν εδυνόταν
	-Κλάψτε με, φίλοι, κλάψτε με, και συ γλυκειά μου μάννα,
	και συ δόλιε πατέρα μου να κάννης καραέτι.

7. Η στάσις των Λευκαδίων
Σημ. Το 1819 οι κάτοικοι της κώμης Καρυάς και Σφακιωτών, μετά τινων πλουσίων της πόλεως συνεννοηθέντες, ηγέρθησαν εις τα όπλα, εξορμήσαντες κατά της πόλεως ίνα καύσωσι τας οικίας των αρχόντων, διότι τους είχαν επιβαρύνει με δυνατούς φόρους. Ο αγγλικός στρατός εκίνησε κατά των στασιαστών, αλλ’ ηττήθη δεινώς, διότι ηγνόει τας τραχείας και δυσβάτους διόδους της εξοχής μας. Αρχηγοί των επαναστατησάντων ήσαν οι τρεις υπό του άσματος αναφερόμενοι χωρικοί, οίτινες μετά την παύσιν της στάσεως, λαβόντες μεθ’ εαυτών και άλλους Λευκαδίους, προσέφυγον εις την γειτνιάζουσαν Ακαρνανίαν· το 1821, δράξαντες τα όπλα, έδραμον εις τον υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα.

	Τρίja πουλάκια κάθονται ‘ς τη ράχι του Διοχάρι,
	τώνα jήταν ο Χαλικιάς, και τάλλο ο Ν ο Πανάδας,
	το τρίτο το καλήτερο Ν ο Νικολός Βελέντσας.
	‘Παραπονούνταν κ’ έλεγαν, -Βάστα, χωριό και χώρα,
	-Τι να βαστάξω, βρες παιδιά, κη άχαρα παλληκάρια;
	δεν είν’ ενάς, δεν είναι δυό, είναι μεγάλ’ ασκέρι.
	Τρεις ‘μέραις κάνουν πόλεμο, δεν έχουν άλλα βόλια,
	διακόσιους εσκοτώσανε, κ’ εκάψανε και ‘σπίτια.

(ακολουθεί).

«Με απόσπασμα Χωροφυλακής και εθελοντών πολιτών έξω από το Νυδρί Λευκάδας – Σκληρός αγώνας για αποκατάστασιν της τάξης»

Φωτογραφία από το βιβλίο, «Μαρτυρίες Γεγονότα και Μνήμες (1946-1965)» (εκδόσεις Κονιδάρη, Αθήνα 2002)  του συνταξιούχου νομάρχη Αθανασίου  Μιχ. Μανουσοπούλου. Ο Μανουσόπουλος είχε διατελέσει Νομάρχης Λευκάδας – Ιθάκης από τις 27 Απρίλη 1947 έως τις 14 Μαρτίου 1949. Μέρες δύσκολες για τον τόπο μας και προ πάντων για τους πρώην αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που αναγκάστηκαν, κάτω από το κύμα της τρομοκρατίας των εθνοφυλάκων, παλιών ταγματασφαλιτών, χωροφυλάκων και «εθελοντών πολιτών»,  να ξαναβγούν στο βουνό.

"Με απόσπασμα Χωροφυλακής και εθελοντών πολιτών έξω από το Νυδρί Λευκάδας - Σκληρός αγώνας για αποκατάστασιν της τάξης", γράφει η λεζάντα της φωτογραφίας -σελ. 147- στο αναφερόμενο βιβλίο. Νομίζω ότι είναι και κάποιοι συγχωριανοί μας -από την περιοχή Αλεξάνδρου- στη φωτογραφία, αλλά δεν είμαι σίγουρος, και ως εκ τούτου δεν αναφέρω ονόματα. Ο Νομάρχης Μανουσόπουλος είναι αυτός με το κοντομάνικο πουκάμισο στο κέντρο της φωτογραφίας, πίσω από το κοριτσάκι.

«… Οι εθνοφύλακες, σε συνεργασία με παλιούς ταγματασφαλίτες, μεταβαπτισμένους σε «μεταβατικά αποσπάσματα διώξεως συμμοριτών», και με την τοπική χωροφυλακή, άρχισαν αμέσως το τρομοκρατικό τους έργο κάτω από την καθοδήγηση του νομάρχη Α. Μανουσόπουλου, γυναικάδελφου του τοπικού πολιτευτή του Λαϊκού Κόμματος, Κ. Καλκάνη, και νομάρχη Θεσσαλονίκης την εποχή της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Εκατοντάδες μέλη και στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, μεταξύ τους και ο γιατρός Ξενοφών Γρηγόρης, φυλακίστηκαν ή εξορίστηκαν, ενώ επτά δολοφονήθηκαν από τους χωροφύλακες, τους εθνοφύλακες και τους παρακρατικούς. Πρόκειται για τον Στάθη Καλύβα, από τα Πλατύστομα, τον Βαγγέλη Μανωλίτση, από τον Αλέξανδρο, τον Σπύρο Μικρώνη, από τους Πηγαδισάνους, τον Κώστα και τον Πάνο Σκιαδά, από τους Καρυώτες, τον Διονύσιο Αντύπα, από τον Αγιο Πέτρο, και τον Γιάννη Αραβανή, από την Καρυά.

Το κύμα της τρομοκρατίας ήταν φυσικό να οδηγήσει αρκετούς ΕΑΜίτες αγωνιστές του νησιού στο βουνό, με συνέπεια από τα τέλη ακόμη του 1946 να σχηματιστεί στη Λευκάδα αντάρτικη ομάδα από 43 μέλη. Αρχηγός της ομάδας ήταν ο Πάνος Γιαννούλης και πολιτικός επίτροπος ο Ζώης Κούρτης – περιλαμβάνονταν δε στην εν λόγω ομάδα 16 αντάρτες από το ηρωικό χωριό Εγκλουβή και η Ντίνα Κατωπόδη ή Τζαβέλαινα, από την Καρυά.

Η δράση της ομάδας του Γιαννούλη στο νησί υπήρξε, ωστόσο, περιορισμένη. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για συμπλοκές, από τις οποίες σπουδαιότερη ήταν αυτή, που σημειώθηκε στα μέσα του Μάρτη 1947 έξι χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Λευκάδας, όπου έπεσε σε ενέδρα και διαλύθηκε από τους αντάρτες, ένα πολυάριθμο τμήμα χωροφυλακής, που κατευθυνόταν στο χωριό Κατούνα, και σκοτώθηκε ένας χωροφύλακας…» (Πηγή: Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Κυριακή 27 Αυγούστου 2006).